WARTOŚCI UTRWALONE W XIX WIECZNYCH ODAPELATYWNYCH NAZWACH OSOBOWYCH MIESZKAŃCÓW ZIEMI PIOTRKOWSKIEJ
DOI:
https://doi.org/10.26485/RKJ/2024/72/7Abstrakt
W artykule podjęto próbę aksjologicznej analizy odapelatywnych XIX‑wiecznych nazw osobowych mieszkańców ziemi piotrkowskiej. Badania dowiodły obecności w nazwiskach następujących aksjologicznych pól pojęciowych: 1) wartości transcendentne, 2) wartości nietranscendentne: a) poznawcze, b) estetyczne, c) moralne, d) społeczne, e) witalne, f) utylitarne, g) prestiżowe, h) hedonistyczne. Liczebność tworzących je onimów wskazuje na wartości zgodne z XIX‑wiecznym chłopskim etosem.
Bibliografia
Abramowicz Zofia, 2006, Kulturowy aspekt onimizacji, w: Z. Abramowicz, E. Bogdanowicz, red., Onimizacja i apelatywizacja, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, s. 23–30.
Bogdanowicz Elżbieta, 2017, Konotacje nazw własnych (na materiale publicystyki prasowej), Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
Borowiecka Ewa, 1993, MĄDROŚĆ, w: J. Bartmiński, M. Mazurkiewicz Brzozowska, red., Nazwy wartości. Studia leksykalno semantyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, Lublin, s. 95–116.
Brzozowski Piotr, 2005, Uniwersalna hierarchia wartości – fakt czy fikcja, „Przegląd Psychologiczny”, nr 3, s. 261–276.
Gajda Janusz, 1997, Wartości w życiu człowieka. Prawda – miłość – samotność, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, Lublin.
Górny Halszka, 2016, Ludowy obraz egzystencji człowieka utrwalony w nazwiskach, „Onomastica”, R. LX, s. 137–150.
Górny Marek, 1993, Rodzina chłopska w świetle swoich antroponimów: studia nad kulturą nazewniczą wsi pałuckiej, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Jakubiak Krzysztof, 2012, Świat postulowanych wartości życia i wychowania w rodzinach polskich na przełomie XIX i XX wieku, „Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie”, t. 21, s. 375–383.
Jakubiak Krzysztof, 2017, Życie i wychowanie w rodzinach polskich w XIX i na początku XX wieku, „Kultura – Przemiany – Edukacja”, t. 5, s. 77–92.
Jakubiak Krzysztof, Nawrot Borowska Monika, 2016, Rodzina polska w XIX wieku jako środowiska wychowawcze i jej funkcja edukacyjna, „Artykuły i Rozprawy”, t. 2, s. 15–46.
Jedliński Ryszard, 2000, Językowy obraz świata wartości w wypowiedziach uczniów kończących szkołę podstawową, Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków.
Kaleta Zofia, 2003, Wartości i antywartości w staropolskich odapelatywnych nazwach osób, w: Z. Kaleta, red., Nazwy własne a kultura, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa, s. 21–48.
Kamiński Stanisław, 1986, Jak uporządkować rozmaite koncepcje wartości?, w: S. Sawicki, W. Panas, red., O wartościowaniu w badaniach literackich, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin, s. 14–21.
Korżyk Krzysztof, 1993, PRAWDA w konwencjonalnych metaforach języka polskiego. Preliminaria, w: J. Bartmiński, M. Mazurkiewicz Brzozowska, red., Na¬zwy wartości. Studia leksykalno semantyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, Lublin, s. 41–64.
Krzeszowski Tomasz, 1999, Aksjologiczne aspekty semantyki językowej, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Laskowska Elżbieta, 1992, Wartościowanie w języku potocznym, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Bydgoszcz.
Lech Danuta, 2003, Nazwiska apelatywne a kultura regionu (na przykładzie Śląska Opolskiego), w: M. Biolik, red., Metodologia badań onomastycznych, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego w Olsztynie, Olsztyn, s. 217–230.
Łuc Izabela, 2016, Konotacje wartościujące w odapelatywnych nazwiskach mieszkańców Śląska Cieszyńskiego (XIX wiek), „Białostockie Archiwum Językowe”, t. 16, s. 191–211.
Magda Czekaj Małgorzata, 2003, Historyczne nazwiska ludności Olesna na Śląsku Opolskim, Wydawnictwo Lexis, Kraków.
Matusiak Kempa Iza, 2016, Aksjologiczne nacechowanie leksyki motywującej odapelatywne nazwiska Polaków „Acta Onomastica”, t. 56, s. 147–154.
Matusiak Kempa Iza, 2020a, Nomen omen. Studium antropologiczno aksjologiczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko Mazurskiego, Olsztyn 2020.
Matusiak Kempa Iza, 2020b, Społeczny wymiar osobowej nazwy własnej − zarys problematyki, „Prace Językoznawcze”, t. 22(3), s. 165–179.
Matusiak Kempa Iza, 2022, Nazwiska Polaków jako tekst kultury i źródło badań nad wspólnotową autonarracją, „Onomastica”, R. LXVI, s. 51–64.
Perz Tomasz, 2020, Świat wartości w ujęciu Maxa Schelera – konsekwencje pedagogiczne, „Edukacja Humanistyczna”, t. 1(42), s. 77–88.
Puzynina Jadwiga, 1992, Język wartości, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Puzynina Jadwiga, 1993, O znaczeniu wartości, w: J. Bartmiński, M. Mazurkiewicz Brzozowska, red., Nazwy wartości. Studia leksykalno semantyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, Lublin, s. 9–22.
Puzynina Jadwiga, 2004, Problemy wartościowania w języku i w tekście, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury”, t. 16, s. 179–190.
Raszewska Klimas Agnieszka, 2018, Wieloznaczność nazwisk Polaków, Wydawnictwo Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, Łódź.
Scheler Max, 1987, Pisma z antropologii filozoficznej i teorii wiedzy, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Scheler Max, 1989, Dobra a wartości, w: R. Ingarden, Wykłady z etyki, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 171–195.
Scheler Max, 2008, Resentyment a moralności, Fundacja Aletheia, Warszawa.
Stróżewski Władysław, 1992, W kręgu wartości, Wydawnictwo Znak, Kraków.
Styk Józef, 1988, Ewolucja chłopskiego systemu wartości, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, Lublin.
Styk Józef, 1999, Chłopi i wieś polska w perspektywie socjologicznej i historycznej, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, Lublin.
Swadźba Urszula, 2012, Wartości – pracy, rodziny i religii – ciągłość i zmiana. Socjologiczne studium społeczności śląskich, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Tokarski Ryszard, 2013, Światy za słowami. Wykłady z semantyki leksykalnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej, Lublin.
Wędzińska Magdalena, 2013, Człowiek na drodze do wartości. Myśl etyczna Maxa Schelera – implikacje pedagogiczne, „Przegląd Pedagogiczny”, t. 1, s. 31–43.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
