Historyczne nazwiska kobiet na obszarze wieloetnicznym (na przykładzie dziewiętnastowiecznej antroponimii piotrkowian)

_________________________________

Abstrakt

W artykule omówiono historyczne nazewnictwo kobiet z uwzględnieniem wieloetnicznego charakteru dziewiętnastowiecznego regionu piotrkowskiego. Formy marytonimiczne i patronimiczne wykazują duże zróżnicowanie morfologiczne. Nazwiska odojcowskie tworzone były sufiksami: -owna // -ówna, -anka oraz -owka // -ówka, a od nazwisk mężów formantami: -owa, -awa, -ka, -ycha, -ina // -yna, -in. Przeważają nazwiska tworzone systemowo, choć nie brakuje form wyjątkowych i typowych dla okolic Piotrkowa (m.in. sufiks -ówka w nazwach kobiet w pasie od Wielunia, przez Bełchatów, Łask, Piotrków Trybunalski, Opoczno, po Kielce czy kreacja nazwisk żeńskich za pomocą formantów  anka oraz -ina // -yna tylko od rodzimych podstaw derywacyjnych). Występowanie form wariantywnych, tj. urabianych polskimi wykładnikami morfologicznymi i/lub wschodniosłowiańskim sufiksem -icha // -ycha czy niemieckim -in jest odzwierciedleniem obcych wpływów w nazewnictwie piotrkowian.

BIBLIOGRAFIA

_{Baranowski Bohdan, red. 1989, Dzieje Piotrkowa Trybunalskiego, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź.}

_{Borek Henryk, Szumska Urszula, 1976, Nazwiska mieszkańców Bytomia od końca XVI wieku do roku 1740, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Wrocław.}

_{Bystroń Jan Stanisław, 1938, Socjolingwistyczne aspekty imiennictwa, „Onomastica” XXIII, s. 163–175.}

_{Czapliniecka-Niedbalska Maria, 1996, Nazwiska mieszkańców Bydgoszczy od II poł. XV w. do I poł. XVIII w., Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Bydgoszczy, Bydgoszcz.}

_{Jaracz Małgorzata, 2001, Nazwiska mieszkańców Kalisza od XVI do XVIII wieku, Wydawnictwo Akademii Bydgoskiej im. Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz.}

_{Kamińska Maria, 1956, Nazwy żon i dzieci w Łowickiem, „Onomastica”, R. II, s. 17–31.}

_{Kamińska Maria, 1971, Z dziejów kształtowania się nazwisk chłopskich w Wieluńskiem, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. XVII, s. 65–91.}

_{Kamińska Maria, 1972, Dzieje nazwisk chłopskich i mieszczańskich regionu Bełchatowa, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. XVIII, s. 39–58.}

_{Kamińska Maria, 1986, Nazwy osobowe w najstarszych księgach metrykalnych parafii Łask, „Onomastica”, R. XXX, s. 159–179.}

_{Karpluk Maria, 2005, O staropolskich nazwach córek (rekonesans antroponimiczny), „Onomastica”, R. L, s. 237–242.}

_{Kempa Andrzej, 1997, Piotrków Trybunalski, Wydawnictwo Biblioteki Piotrkowskiej, Piotrków Trybunalski.}

_{Kisson-Jaszcz yński Jerzy, 2008, Piotrcoviana. Opowieści cotygodniowe, Wydawnictwo LAMAR, Piotrków Trybunalski.}

_{Kopertowska Danuta, 1980, Kieleckie antroponimy XVI i XVII w., Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce.}

_{Kopertowska Danuta, 1997, Obce wpływy w antroponimii centralnej i północnej Małopolski, w: Z. Abramowicz, L. Dacewicz, red., Studia Slawistyczne I. Nazewnictwo na pograniczach etniczno-językowych, Drukarnia LIBRA, Białystok, s. 142–152.}

_{Kulupa Aleksandra, 2010, Sposoby identyfikowania kobiet w poznańskich księgach kancelarii kościelnej (na materiale ksiąg metrykalnych kolegiaty św. Marii Magdaleny w Poznaniu), w: I. Sarnowska-Giefing, M. Graf, red., Miasto w perspektywie onomastyki i historii, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań, s. 177–186.}

_{Magda-Czekaj Małgorzata, 2003, Historyczne nazwiska ludności Olesna na Śląsku Opolskim, Wydawnictwo Lexis, Kraków.}

_{Magda-Czekaj Małgorzata, 2013, Nazwiska kobiet w Polsce dawniej i dziś, „Onomastica”, R. LVII, s. 155–165}

_{Mączyński Jan, 1970, Nazwiska łodzian (XV–XIX wiek), Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Łódź.}

_{Motylewicz Barbara, 1999, Określenia identyfikacyjne kobiet zamężnych i panien zachowane w dokumentach przemyskich z pierwszej połowy XVIII wieku, „Onomastica”, R. XLIV, s. 109–116.}

_{Mytnik Irena, 2010, Antroponimia Wołynia w XVI–XVIII wieku, Katedra Ukrainistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.}

_{Mytnik Irena, 2015, Identyfikacja mieszkanek pogranicza polsko-ukraińskiego w XVI–XVII wieku, w: E.G. Rubio, M. Falkowska, E. Kislova, M. Stępień, red., Beiträge zum 18. Arbeitstreffen der Europäischen Slavistischen Linguistik (Polyslav), Harrassowitz Verlag, Wiesbaden, s. 177–185.}

_{Mytnik Irena, 2017, Imiennictwo ziemi chełmskiej w XVI–XVII wieku, Katedra Ukrainistyki Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.}

_{Nowakowski Tadeusz, 2005, Piotrków w dziejach Polskiego Parlamentaryzmu, Urząd Miasta w Piotrkowie Trybunalskim, Piotrków Trybunalski.}

_{Piasta Aleksy, 2005, Piotrków Trybunalski w latach pierwszej wojny światowej, Urząd Miasta w Piotrkowie Trybunalskim, Piotrków Trybunalski.}

_{Pluta Feliks, 1957, Nazwiska żon i panien na Śląsku na podstawie księgi byczyńskiej (1679–1747), „Zeszyty Naukowe WSP w Opolu”, nr 4, „Językoznawstwo I”, s. 191–210.}

_{Raszewska-Klimas Agnieszka, 2015a, Wariantywność dziewiętnastowiecznych nazwisk piotrkowian, „Onomastica”, R. XLIX, s. 175–185.}

_{Raszewska-Klimas Agnieszka, 2015b, Nazwiska jako świadectwo zróżnicowania etnicznego mieszkańców Piotrkowa Trybunalskiego, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. LXI, s. 185–197.}

_{Raszewska-Klimas Agnieszka, Piotrowicz Elżbieta, Pacan-Bonarek Lidia, 2016–2017, Słownik nazwisk mieszkańców Piotrkowa Trybunalskiego w XIX i XX wieku, t. 1–2, Wydawnictwo Łódzkiego Towarzystwa Naukowego, Łódź.}

_{Różycka Izabela, 2003, Kształtowanie się mieszczańskich i chłopskich nazw osobowych na terenie parafii Rzgów i Dłutów w XVII i XVIII wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.}

_{Surma Genowefa, 1991, Nazwy osobowe w Opoczyńskiem, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.}

_{Szulowska Wanda, 2004, Dawna antroponimia Mazowsza (XV–XVII w.), Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn.}

_{Warchulińska Agnieszka, 2012, Piotrków Trybunalski między wojnami. Opowieść o życiu miasta 1918–1939, Wydawnictwo Księży Młyn, Piotrków Trybunalski.}

_{Wiśniewska Halina, 2000, Nazwy żeńskie (niewiast) w XVII wieku, w: K. Rymut, W.R. Rzepka, red., Studia historycznojęzykowe, t. III, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Kraków, s. 291–302.}

_{Wolnicz -Pawłowska Ewa, 1986a, Dawne łemkowskie nazwy kobiece na tle antroponimii sąsiednich gwar, „Onomastica”, R. XXXI, s. 133–141.}

_{Wolnicz -Pawłowska Ewa, 1986b, Z dawnej antroponimii łemkowskiej. Nazwy kobiet z sufiksem -’anka, w: H. Borek, S. Kochman, red., Nazwy własne a wyrazy pospolite w języku i tekście, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich, Opole, s. 251–258.}

_{Wolnicz -Pawłowska Ewa, 1993, Antroponimia łemkowska na tle polskim i słowackim (XVI–XIX wiek), Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.}

_{Wolnicz -Pawłowska Ewa, Szulowska Wanda, 1998, Antroponimia polska na Kresach południowo-wschodnich, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.}

_{Wróbel Adam, 1993, O nazwiskach obcych w XVII- i XVIII-wiecznym Chełmnie, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica”, t. 27, s. 355–362.}

_{Zaręba Alfred, 1966, 1967, Formy nazwisk żon i dzieci w dialektach języka polskiego, „Onomastica”, R. XI, s. 320–344; R. XII, s. 232–275.}

_{Zarębski Rafał, 2016, Pomiędzy konwencją a żywiołem. Tendencje imiennicze w dawnej Łodzi (XVIII–połowa XIX wieku), „Onomastica”, R. LX, s. 91–106.}

_{Ziętek Jacek, 2011, Historia miasta Piotrkowa Trybunalskiego, Urząd Miasta w Piotrkowie Trybunalskim, Piotrków Trybunalski.}