Oсобливості назв традиційного палива в говірках Криворіжжя

Cechy nazw tradycyjnego opału w gwarach okolic Krzywego Rogu

Abstrakt

Przedmiotem artykułu są podobieństwa i różnice między gwarami okolic Krzywego Rogu a ukraińskim językiem ogólnym. W pracy została przedstawiona i omówiona leksyka gwarowa dotycząca nazw tradycyjnego opału, używana w okolicach Krzywego Rogu. Obecnie część tych wyrazów wychodzi z użytku i zanika. Bazę źródłową stanowią teksty gwarowe z trzech wsi położonych w pobliżu Krzywego Rogu, które zostały założone w XVIII i XX wieku. Analiza zgromadzonego materiału gwarowego została przeprowadzona z wykorzystaniem danych językowych słowników gwarowych oraz materiałów etnograficznych z XIX i początku XX wieku. Analizowana leksyka gwarowa charakteryzuje się swoistymi właściwościami fonetycznymi, gramatycznymi i semantycznymi, wykazuje również podobieństwo do nazw występujących w pobliskich gwarach stepowych i wschodniopodolskich.

BIBLIOGRAFIA

_{Arkuszyn Hryhorij, 2000, Słownyk zachidnopolis′kych howirok u 2 t., redakcijnowydawnyczyj widdił „Weża” Wołyns'koho derżawnoho uniwersytetu im. Łesi Ukrajinky, Łuc'k.}

_{Bessaraba Iwan, 1916, Matieriały dla etnografii Chiersonskoj gubiernii, w: Sbornik Otdielenija russkogo jazyka i słowiesnosti impieratorskoj Akadiemii nauk, t. 94, № 4, tipografija impieratorskoj Akadiemii nauk, Pietrograd, s. 1–568.}

_{Biłec'kyj-Nosenko Pawło, 1966, Słownyk ukrajins'koji mowy, Naukowa dumka, Kyjiw.}

_{Biłodid Iwan, hoł. redkoł., 1970–1980, Słownyk ukrajins′koji mowy, t. 1–11, Naukowa dumka, Kyjiw.}

_{Czabanenko Wiktor, 1992, Słownyk howirok Niżn′oji Naddniprianszczyny, t. 1–4, Komunar, Zaporiżżia.}

_{Czabanenko Wiktor, 1995, Hartowane słowo. Postijni poriwniannia w howirkach Niżn′oji Naddniprianszczyny, Hart, Zaporiżżia.}

_{Dikariew Mitrofan, 1891, Woronieżskij etnograficzeskij sbornik, izdanije Woronieżskogo gubiernskogo statisticzeskogo komiteta, Woronież.}

_{Dragomanow Michaił, 1876, Małorusskije narodnyje priedanija i rasskazy, tipografija M.P Frica, Kijew.}

_{Dzendzeliws'kyj Josyp, 1953, Osobływosti słowotworu ukrajins′kych howirok Nyżn′oho Podnistrowja, „Diałektołohicznyj biułeten'”, wyp. IV, wydawnictwo Akademiji nauk URSR, Kyjiw, s. 37–51.}

_{Dzendzeliws'kyj Josyp, 1958, Słownyk specyficznoji łeksyky howirok Nyżn′oho Podnistrowja, „Łeksykohraficznyj biułeten'”, wyp. VI, wydawnictwo Akademiji nauk URSR, Kyjiw, s. 36–54.}

_{Fasmer Maks, 1986–1987, Etimołogiczeskij słowar' russkogo jazyka, t. 1–4, Progriess, Moskwa.}

_{Hrinczenko Borys, 1907–1909, Słowar′ ukrajins′koji mowy. Nadruk. z wydania 1907–1909 rr. fotomechanicznym sposobom, t. 1–4, 1958, wydawnictwo Akademiji nauk URSR, Kyjiw.}

_{Hujwaniuk Nina, red., 2005, Słownyk bukowyns′kych howirok, Ruta, Czerniwci.}

_{Janows'kyj Jurij, 1984, Opowidannia. Romany. Pjesy, Naukowa dumka, Kyjiw.}

_{Jawornyc'kyj Dmytro, 1920, Słownyk ukrajins′koji mowy, t. 1, Słowo, Katerynosław.}

_{Kuryło Ołena, 1928, Materijały do ukrajins′koji dijałektołohiji ta folkłorystyky, drukarnia Wseukrajins'koji Akademiji nauk, Kyjiw.}

_{Lewczenko Michaił, 1874, Opyt russko-ukrainskogo słowaria, tipografija Gubiernskogo uprawlenija, Kijew.}

_{Lysenko Panas, 1958, Słownyk specyficznoji łeksyky prawobereżnoji Czerkaszczyny, „Łeksykohraficznyj biułeten'”, wyp. VI, wydawnyctwo Akademiji nauk URSR, Kyjiw, s. 5–21.}

_{Maksymowycz Iwan, 1991, Łeksykon łatyns′ko-słowjansʹkyj 1718–1724, cz. I–II, Rym, Druckerei E. Mauersberger, Marburg.}

_{Manżura Iwan, 1890, Skazki, posłowicy i t.p., zapisannyje w Jekatierinosławskoj i Char′kowskoj gub., w: Sbornik Char′kowskogo istoriko-fiłołogiczeskogo obszczestwa, t. 2, wyp. II, tipografija K. Sczasni, Char'kow, s. 1–194.}

_{Manżura Iwan, 1894, Małorusskije skazki, priedanija, posłowicy i powierja, zap. I.I. Manżuroju w Jekatierinosław. gub., w: Sbornik Char′kowskogo istoriko-fiłołogiczeskogo obszczestwa, t. 6, wyp. II, tipografija Gubiernskogo prawleniija, Char'kow, s. 161–197.}

_{Melnyczuk Ołeksandr, 1952, Słownyk specyficznoji łeksyky howirky seła Pysariwky (Kodyms′koho rajonu, Odes′koji obłasti), „Łeksykohraficznyj biułeten'”, wyp. II, wydawnyctwo Akademiji nauk URSR, Kyjiw, s. 67–98.}

_{Melnyczuk Ołeksandr, hoł. red., 1982–2012, Etymołogicznyj słownyk ukrajins′koji mowy, t. 1–6, Naukowa dumka, Kyjiw.}

_{Moskałenko Artem, 1958, Słownyk diałektyzmiw ukrajins′kych howirok Odes′koji obłasti, wydawnyctwo Odes'koho pedahohicznoho instytutu, Odesa.}

_{Pałamarczuk Łeonid, 1958, Słownyk specyficznoji łeksyky howirky s. Musijiwka Wczorajszens′koho rajonu Żytomyrs′koji obłasti, „Łeksykohraficznyj biułeten'”, wyp. VI, wydawnyctwo Akademiji nauk URSR, Kyjiw, s. 22–35.}

_{Poliszczuk Łesia, 2015, Nominacija procesiw budiwnyctwa u schidnopodils′kych howirkach, „Wisnyk Doniec'koho nacionalnoho uniwersytetu. Ser. B: Humanitarni nauky”, № 1–2, s. 199–203.}

_{Potiebnia Aleksandr, 1890, Małorusskije domasznije leczebniki XVIII w., „Kijewskaja starina”, t. 38, s. 1–59.}

_{Rudczenko Iwan, 1869–1870, Narodnyje jużnorusskije skazki, wyp. 1–2, tipografija E. Fiedorowa, Kijew.}

_{Saharows'kyj Anatolij, 2015, Materiały do frazeołohicznoho słownyka Centralnoji Słobożanszczyny (Charkiwszczyny), wydawnyctwo Charkiws'koho nacionalnoho uniwersytetu im. W.N. Karazina, Charkiw.}

_{Storożenko Nikołaj, 1892, Małorusskije sujewierija, koim mało kto wierił, sobrannyje 1776 goda (rukopis′ A.I. Czepy), „Kijewskaja starina”, t. 36, s. 119–130.}

_{Szewelow Jurij, 2002, Istoryczna fonołohija ukrajins′koji mowy, Akta, Charkiw.}

_{Umanec' M. (Komarow Mychajło), Spiłka A., 1893–1898, Słowar′ rosijsko-ukrajins′kyj, t. 1–4, drukarnia Naukowoho Towarystwa im. Szewczenka, Lwiw.}

_{Wasilenko Wiktor, 1902, Opyt tołkowogo słowaria narodnoj tiechniczeskoj tierminołogii po Połtawskoj gubiernii, w: Sbornik Char′kowskogo istoriko-fiłołogiczeskogo obszczestwa, t. 13, tipo-litografija Pieczatnoje dieło, Char'kow, s. 139–216.}

_{Waszczenko Wasyl, 1960, Słownyk połtaws′kych howoriw, wydawnictwo Charkiws'koho derżawnoho uniwersytetu im. O.M. Hor'koho, wyp. 1, Charkiw.}

_{Waszczenko Wasyl, 1968, Linhwistyczna heohrafija Naddniprianszczyny. Łeksyczni materiały, Dnipropetrows'kyj derżawnyj uniwersytet, Dnipropetrows'k.}

_{Werbowyj Mykoła, 2011, Sproba charakterystyky howirky seła Łozowatka Kryworiz′koho rajonu Dnipropetrows′koji obłasti, „Ucrainistica”, wyp. 9, Krywyj Rih, s. 99–124.}

_{Zadorożna Nina, 2012, Łeksyczni diałektyzmy odnijeji howirky Syniucho-Budz′koho meżyriczczia, „Naukowi zapysky, wypusk 105 (1), serija: fiłołohiczni nauky (mowoznawstwo)”, Redakcijno-wydawnyczyj widdił Kirowohrads'koho derżawnoho pedahohicznoho uniwersytetu im. Wołodymyra Wynnyczenka, Kirowohrad, s. 46–52.}

_{Zakriewskij Nikołaj, 1861, Staroswietskij bandurista, Kniga tretija: Słowar' małorossijkich idiomow, tipografija Moskowskogo uniwiersitieta, Moskwa.}

_{Żełechiws'kyj Jewhenij, Nedils'kyj Sofron, 1886, Małorusko-nimeckyj słowar, t. 1, Jewhenij Żełechiws'kyj, układacz-red., t. 2. Sofron Nedils'kyj, układacz-red., drukarnia Naukowoho Towarystwa im. Szewczenka, Lwiw.}