Stanisław Przybyszewski: In and Out of Pop Culture
DOI:
https://doi.org/10.26485/ZRL/2020/63.3/6Keywords:
Stanisław Przybyszewski, pop culture, modernism, editingAbstract
Stanisław Przybyszewski’s oeuvre is not “pop”. This paper scrutinizes a catalogue of determinants that encouraged the writer’s initial renown and then led to his ultimate decline in popularity. Was Przybyszewski’s “fall from grace” justifiable? In my analysis, I refer to three different approaches to the concept of “pop”. In the first approach, “pop” is understood as a contrast between high and low culture. In the second, it is interpreted in relation to the institutions that indirectly affirm and popularize one’s literary input. The third one is associated with source literary text editing. Using these three categories is not supposed to present the author himself, but rather a certain phenomenon in European literary culture. Przybyszewski, the so-called “meteor of the Young Poland period”, is a particularly poignant example of how initial fascination with an avant-garde artist could change into oblivion and absence in reading culture. The comments formulated in this article are directed primarily to the reader who does not know the history of Polish literature, and the method of reaching the reader is to focus on a selected example showing a repeatable sequence in careers of many other authors of the period.
References
Adorno Theodor W., Horkheimer Max (1997), Dialectic of Enlightenment, Verso London, New York.
Arnold Matthew (2006), Culture and Anarchy, ed. Garnett J., Oxford UP, Oxford.
Badowska Katarzyna (2011), “Godzina cudu”. Miłość i erotyzm w twórczości Stanisława Przybyszewskiego, Wyd. UŁ, Łodź.
Bolecki Włodzimierz (2002), Modernizm w literaturze polskiej XX w.: rekonesans, “Teksty Drugie: teoria literatury, krytyka, interpretacja”, nr 4 (76).
Boniecki Edward (1993), Struktura “nagiej duszy”. Studium o Stanisławie Przybyszewskim, IBL, Warszawa.
Bourdieu Pierre (1995), The Rules of Art: Genesis and Structure of the Literary Field, Stanford UP, Stanford.
Boy-Żeleński Tadeusz (1956), Ludzie żywi, PIW, Warszawa.
— (1984), Reflektorem w mrok, PIW, Warszawa.
Brenskott Krzysztof (2018), Znużenie straszniejsze niż szatan, czyli o “Dzieciach Szatana” Stanisława Przybyszewskiego czytanych w kontekście esejów “Z psychologii jednostki twórczej” i “Synagoga Szatana”, “Maska. Magazyn antropologiczno-społeczno-kulturowy”, nr 37.
Brzozowska-Dybizbańska Sabina (2018), W zwierciadle idei. Literatura Młodej Polski — konteksty, IBL PAN, Warszawa.
Calasso Robert (2018), Ślad wydawcy, trans. J. Ugniewska i S. Kasprzysiak, Fundacja Terytoria Książki, Gdańsk.
Chmielowski Piotr (2000), Indywidualiści krańcowi [in:] Programy i dyskusje literackie okresu Młodej Polski, ed. Podraza-Kwiatkowska M., Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wrocław.
Cyps Aleksander Bolesław (1923), Stanisław Przybyszewski, od naturalisty do mistyka, Społka Wydawnicza, Łodź.
Danesi Marcel (2019), Popular Culture. Introductory Perspectives, Rowman & Littlefield Publishers, London.
Dąbrowski Roland (2015), Kasprowicz, Przybyszewski oraz ONA… Jadwinia, TOTEM, Inowrocław.
Dienstag Joshua Foa (2006), Pessimism: Philosophy, Ethic, Spirit, Princeton UP, Princeton.
Dybel Paweł (2000), Urwane ścieżki: Przybyszewski — Freud — Lacan, Universitas, Krakow.
Dynak Jozef (1994), Przybyszewski. Dzieje legendy i autolegendy, Towarzystwo Przyjacioł Polonistyki Wrocławskiej, Wrocław.
Faxneld Per (2013), “Witches, Anarchism, and Evolutionism: Stanisław Przybyszewski’s Findesiecle Satanism and the Demonic Feminine”. In The Devil’s Party: Satanism in Modernity, eds. Faxneld P., Petersen J.A., Oxford UP, New York.
— (2017), Satanic Feminism: Lucifer as the Liberator of Woman in Nineteenth-Century Culture, Oxford UP, Oxford.
Fornas Johan (1995), Cultural Theory and Late Modernity, Sage, London.
Gasset y Jose Ortega (1932), The Revolt of the Masses, W.W. Norton & Company Inc., New York.
Gorski Artur (2000), Młoda Polska. Felieton nie posłany na konkurs “Słowa Polskiego” [in:] Programy i dyskusje literackie okresu Młodej Polski, ed. M. Podraza-Kwiatkowska, Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wrocław.
Gutowski Wojciech (2008), Konstelacja Przybyszewskiego, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Helsztyński Stanisław (1966), Przybyszewski, Wydawnictwo Literackie, Krakow.
Hess Karolina Maria (2017), Sad Satan’s Children: Stanisław Przybyszewski and Esoteric Milieus, “La Rosa di Paracelso”, no 2.
Hutnikiewicz Artur (1976), Stanisław Przybyszewski. Legenda i rzeczywistość [in:] idem, Portrety i szkice literackie, PWN, Warszawa.
Irzykowski Karol (1913), Czyn i słowo. Glossy sceptyka, Księgarnia Polska B. Połoniecki, Lwow: Warszawa.
Jeske-Choiński Teodor (1914), Seksualizm w powieści polskiej, Księgarnia Kroniki Rodzinnej, Warszawa.
Kawalec Patrycja (2007), Stanisław Przybyszewski w czeskim świecie literackim i artystycznym, Collegium Columbinum, Krakow.
Kolińska Krystyna (1994), Stachu, jego kobiety i jego dzieci, Książka i Wiedza, Warszawa.
Kosiński Dariusz (2004), Sceny z życia dramatu, Księgarnia Akademicka, Krakow.
Kossak Ewa (1975), Dagny Przybyszewska. Zbłąkana gwiazda, PIW, Warszawa.
Krajewski Marek (2005), Kultury popularnej, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Kuncewiczowa Maria (1982), Fantasia alla polacca, Czytelnik, Warszawa.
Landis James David (2013), Dagny. Życie i śmierć. Opowieść jej kochanka, trans. I. & P. Grzegorzewscy, Bukowy Las, Wrocław.
Linkner Tadeusz (2015), Publicystyka Stanisława Przybyszewskiego w Wolnym Mieście Gdańsku, Wyd. Uniwersytety Gdańskiego, Gdańsk.
Łukasiewicz Małgorzata (2017), Pięć razy o przekładzie, Karakter, Krakow–Gdańsk.
Matuszek Gabriela (2008), Stanisław Przybyszewski — pisarz nowoczesny. Eseje i proza — próba monografii, Universitas, Krakow.
McGuigan Jim (1992), Cultural Populism, Routledge, London.
Moskwin Andriej (2007), Stanisław Przybyszewski w kulturze rosyjskiej końca XIX — początku XX wieku, Wyd. UW, Warszawa.
Mrowka Adrian (2016), Podmioty intensywne w powieściach Stanisława Przybyszewskiego (“De profundis”, “Synowie ziemi”, “Krzyk”), “Pamiętnik Literacki”, nr 2.
Niemojewski Andrzej (2000), Prorok wykolejeńców [in:] Programy i dyskusje literackie okresu Młodej Polski, ed. Podraza-Kwiatkowska M., Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wrocław.
Nietzsche Fryderyk (1989), Ecce homo. Jak się staje — kim się jest, tł. L. Staff, Jakob Mortkowicz, Warszawa.
Nycz Ryszard (2001), Literatura jako trop rzeczywistości. Poetyka epifanii w nowoczesnej literaturze polskiej, Universitas, Krakow.
— (2013), Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie, Wyd. Naukowe UMK, Toruń.
Prus Bolesław (1901), Kronika tygodniowa, “Kurier Codzienny”, nr 354.
Przybyszewski Stanisław (1926), Moi współcześni. Wśród obcych, Instytut Wydawniczy “Bibljoteka Polska”, Warszawa.
— (1930), Moi współcześni. Wśród swoich, Instytut Wydawniczy “Bibljoteka Polska”, Warszawa.
— (1937), Listy. Tom I, ed. Helsztyński S., Towarzystwo Przyjacioł Nauki i Sztuki, Gdańsk; “Parnas Polski”, Warszawa.
— (1938), Listy. Tom II, ed. Helsztyński S., Towarzystwo Przyjacioł Nauki i Sztuki, Gdańsk; “Parnas Polski”, Warszawa.
— (1993), Dzieci szatana, ed. Matuszek G., Oficyna Literacka, Krakow.
— (1990–1999), Studienausgabe. Werke, Aufzeichnungen und ausgewählte Briefe, in Bänden und einem Kommenterband, ed. Schardt M.M., Igel Verlag, Paderborn.
— (2000), Confiteor [in:] Programy i dyskusje literackie okresu Młodej Polski, ed. Podraza-Kwiatkowska M., Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wrocław.
— (2003), Poematy prozą, ed. Matuszek G., Wydawnictwo Literackie, Krakow.
— (2006), Wybór pism, ed. Taborski R., Ossolineum, Wrocław.
— (2014), Gody życia. Dramat współczesny w IV aktach, ed. Goławska K., Wyd. UŁ, Łodź.
— (2019), Śluby. Poemat dramatyczny w trzech aktach, ed. Goławska-Stachowiak K., Wyd. UŁ, Łodź.
Ratuszna Hanna (2005), Wieczność w człowieku. O młodopolskiej świadomości śmierci w twórczości Stanisława Przybyszewskiego, Towarzystwo Naukowe w Toruniu, Toruń.
— (2017), Okruchy melancholii: Przybyszewski i inni — o literaturze i sztuce Młodej Polski, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń.
Reus Roland (2017), Perfekcyjna maszyna do czytania. O ergonomii książki, trans. P. Piszczatowski, d2d.pl, Krakow.
Rogacki Henryk Izydor (1987), Żywot Przybyszewskiego, PIW, Warszawa.
Rychlewski Marcin (2013), Książka jako towar, książka jako znak. Studia z socjologii literatury, Wydawnictwo Naukowe Katedra, Gdańsk.
Sawicka Aleksandra (2006), Dagny Juel Przybyszewska. Fakty i mity, słowo/obraz terytoria, Gdańsk.
Sell Agnieszka (2018), Poe — Hansson — Przybyszewski. The Wandering Imp of the Perverse, “Maska. Magazyn antropologiczno-społeczno-kulturowy”, nr 28.
Sobieraj Tomasz (2019), Artysta, sztuka i społeczeństwo. Spory i polemiki wokół “Confiteor” Stanisława Przybyszewskiego, Poznańskie Towarzystwo Przyjacioł Nauk, Poznań.
Stasiewicz Piotr (2001), Metafizyczny i antropologiczny kształt walki o niepodległość w “Powrocie” Stanisława Przybyszewskiego [in:] Cykl literacki w Polsce, eds. Jakowska K., Olech B., Sokołowska K., Wyd. Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
Storey John (2018), Cultural Theory and Popular Culture. An Introduction, Routledge, London– New York.
Sygietyński Antoni (2000), Porachunki. Neosoteryzm [in:] Programy i dyskusje literackie okresu Młodej Polski, ed. Podraza-Kwiatkowska M., Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, Wrocław.
Szeman Imre, O’Brien Susie (2017), Popular Culture. A User’s Guide, Wiley Blackwell, Hoboken.
Taborski Roman (1962), Przybyszewski o dramacie, “Dialog”, nr 10.
Więcławska Katarzyna (2015), Przybysz skandalista. Legenda Stanisława Przybyszewskiego w okresie berlińskim, Anagram, Warszawa.
Woźniak Kamila (2011), Ladislav Klíma i Stanisław Przybyszewski. W kręgu nihilizmu gnostyckiego, Wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Zalewski Kazimierz (1901), “Wiek”, nr. 339, 340.
