Audialny wymiar grozy we wczesnej prozie Jakuba Małeckiego

Autor

  • Marek Kurkiewicz Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Wydział Literaturoznawstwa

DOI:

https://doi.org/10.26485/ZRL/2025/68.1/17

Słowa kluczowe:

Jakub Małecki; Błędy; Przemytnik cudu; horror; sound studies

Abstrakt

A horror story, a genre whose primary role is to instill fear in its audience, uses a variety of methods to achieve its goal. One of these is the skillful building of a mood using the acoustic plane. The following article is an attempt to show the role of (broadly understood) sound in the process of inducing fear in the reader of a horror story, using the example of the first two books by contemporary Polish prose writer Jakub Małecki (Błędy; Przemytnik cudu). The article also refers to the reflections of sound theorist and practitioner David TooP: as well as to the findings of other researchers (Brzostek, Carroll, Marak, Misiak, Regiewicz et al.), who deal with sound on the one hand and horror on the other, it is shown how the writer uses stereotypical ways of provoking fear in his prose (e.g. creaking doors, mysterious moans, howling wails), proposing also original solutions (e.g. an extended motif of eavesdropping). The realm of this type of sound proves to be an attractive platform for building extreme emotions in these publications. Silence and quiet, the sounds of nature and civilization, and all somatic sounds play a similar role, allowing Małecki’s early prose to be read through the prism of somato-aesthetics. The analysis of the selected texts shows that the hitherto existing hierarchy of the senses, favouring sight as the one through which we perceive the world most fully, is not always justified, as hearing plays an equally important role in a horror story. Sometimes the sound overtakes the image, provokes visions or frightens us with something we cannot see, something we only imagine.

Liczba pobrań

Brak danych dotyczących pobrań.

Bibliografia

Brzostek Dariusz (2014), Szepty i wrzask. O straszeniu przez uszy [w:] D. Brzostek, Nasłuchiwanie hałasu. Audioantropologia między ekspresją a doświadczeniem, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.

Brzostek Dariusz (2015), Tyrania oka, pokora ucha?, „Teksty Drugie” nr 5.

Carroll Noël (2024), Filozofia horroru albo paradoksy uczuć, przeł. M. Przylipiak, Słowo/obraz terytoria, Gdańsk.

Has-Tokarz Anita (2011), Horror w literaturze współczesnej i filmie, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.

Jacko Jan F. (2011), Cisza jako pojęcie analogiczne. Próba analizy ontologiczno-semiotycznej [w:] Przestrzeń ciszy 2. Przestrzenie wizualne i akustyczne człowieka. Antropologia audiowizualna jako przedmiot i metoda badań, red. J. Harbanowicz, A. Janiak, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, Wrocław.

Japoński ogrodnik (2012), [rozmowa Karoliny Sulej z Davidem Toopem], „Dwutygodnik” nr 81, www.dwutygodnik.com/artykul/3440-japonski-ogrodnik.html [dostęp 23.04.2025].

Jasieński Bruno (2006), Przejechali (kinematograf) [w:] B. Jasieński, But w butonierce i inne wiersze, oprac. K. Jaworski, Iskry, Warszawa.

Kerckhove Derrick de (2003), Słuch oralny a słuch pisemny, przeł. R. Chymkowski [w:] Antropologia słowa. Zagadnienia i wybór tekstów, oprac. G. Godlewski, A. Mencwel, R. Sulima, wstęp i red. G. Godlewski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.

Kubicka Halina (2010), Tam, gdzie czai się zło. Przestrzeń w horrorze jako mechanizm budzenia strachu, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Literatura i Kultura Popularna” t. 16.

Kurkiewicz Marek (2019), Dźwięki w słowach, słowa na tle dźwięków. O korelacjach akustyczno-tekstowych w literaturze i muzyce, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz.

Kruszelnicki Michał (2003), Oblicza strachu. Tradycja i współczesność horroru literackiego, Adam Marszałek, Toruń.

Małecki Jakub (2008a), Błędy, Red House, Ożarów Mazowiecki.

Małecki Jakub (2008b), Przemytnik cudu, Red House, Ożarów Mazowiecki.

Marak Katarzyna (2015), Odgłosy w bezgłosie: niesamowitość dźwięku według Davida Toopa, „Teksty Drugie” nr 5.

Mikinka Jan (2014), Moc dźwięku — czemu ucho przeraża nas bardziej niż oko [w:] Spotkania z gatunkami filmowymi. Horror, red. B. Fiołek-Lubczyńska, A. Barczyk, R. Nolbrzak, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.

Misiak Tomasz (2013), Kulturowe przestrzenie dźwięku, Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań.

Misiak Tomasz (2014), W stronę kulturowych badań nad dźwiękiem. Przypadek Sound Studies, „Muzyka” nr 1.

Misiak Tomasz (2016), Konteksty i pytania badań nad dźwiękiem w kulturze współczesnej. Wprowadzenie [w:] Audiosfera. Studia, red. A. Kil-Matlak i in., Oficyna Wydawnicza ATUT, Wrocław.

Ong Walter J. (2003), Psychodynamika oralności, przeł. J. Japola [w:] Antropologia słowa. Zagadnienia i wybór tekstów, oprac. G. Godlewski, A. Mencwel, R. Sulima, wstęp i red. G. Godlewski, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.

Ozimek Edward (2002), Dźwięk i jego percepcja. Aspekty fizyczne i psychoakustyczne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa–Poznań.

Papenburg Jens Gerrit, Schulze Holger (2012), Pięć pojęć dźwięku. Dyscyplinarne przyporządkowania i zagęszczenia „Sound Studies”, „Kultura Współczesna” nr 1.

Puzyna Czesław (1985), Podstawowe wiadomości o dźwiękach i ich oddziaływaniu na człowieka, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa.

Regiewicz Adam (2022), Słownik odgłosów somatycznych (na podstawie prozy polskiej po 1989 roku), Słowo/obraz terytoria, Gdańsk.

Regiewicz Adam (2023), Audioantropologia odgłosu wobec somatopoetyki, „Pamiętnik Literacki” nr 1.

Wydmuch Marek (1975), Gra ze strachem. Fantastyka grozy, Czytelnik, Warszawa.

Żurowski Sebastian (2009), Wokół problemu definiowania pojęcia ‘dźwięk’, „Linguistica Copernicana” nr 1.

Pobrania

Opublikowane

2025-07-05

Jak cytować

Kurkiewicz, M. (2025). Audialny wymiar grozy we wczesnej prozie Jakuba Małeckiego. Zagadnienia Rodzajów Literackich, 68(1). https://doi.org/10.26485/ZRL/2025/68.1/17

Numer

Dział

Temat Numeru — Eseje