Awangarda: sztuka jako teoria

Abstrakt

_{Punktem wyjścia artykułu są pytania sformułowane w 1993 roku przez Philipa Auslendera dotyczące tego, czy awangarda jest możliwa w postmodernizmie, albo czy sam postmodernizm można uznać za nową fazę awangardy? Przedstawiciele sztuki awangardowej przypisywali istotną rolę teorii. Dlatego próba odpowiedzi na zadane pytania podjęta została w nawiązaniu do trzech możliwości, jakie łączono z awangardowym teoretyzowaniem. Pierwsza została omówiona w nawiązaniu do książki Paula Manna The Theory-Death of the Avant-Garde. Polega ona na wskazaniu, że dziś sztuka funkcjonuje w ramach „ekonomii dyskursywnej”. Teorie awangardowe, opozycyjne wobec artystycznego status quo, w istocie podtrzymują funkcjonowanie tego aparatu, stając się „ dyskursywnie produktywne”. Zatem zamiast do odnowy, przyczyniają się do śmierci awangardy, wchłonięcia jej przez kulturowy „efekt wymiany”. Druga możliwość, określona jako „teoria – życie”, zostaje rozwinięta na przykładzie tekstów Petera Bürgera. Uznał on, że podstawowym dążeniem awangardy był atak na instytucję sztuki i zrewolucjonizowanie życia jako całości. Odnowa ta była zapowiadana w tekstach i realizowana w dziełach sztuki, które stawały się sposobem podjęcia i próbą rozwiązania problemów teoretycznych. Zjawisko to określiłem jako „teoretyzm”. Trzecia omówiona możliwość to „koniec teorii”. Została ona przedstawiona w nawiązaniu do książki Victora Burgina o tym samym tytule. Angielski autor uważa, że w XX wieku nastąpił upadek koncepcji sztuki kształtowanej od okresu Renesansu, a uformowanej w czasach Oświecenia i Romantyzmu. Sztuka obecna rozgrywa się nie w obszarze teorii, a w sferze dyskursów tworzących „efekty prawdy” i pełniących funkcje mobilizującą i strategiczną”, nie ontologiczną. Artykuł kończą uwagi na temat zmiany metafor („śmierć”, „życie”, koniec”), które są stosowane w związku z awangardą i ewentualnych konsekwencji tej sytuacji.}