Awangardyści i prymitywizm

Abstrakt

_{Związki sztuki nowoczesnej z prymitywną są już dziś nieomal legendarne. O tym, że obecnie ich wkład w formowanie sztuki nowoczesnej został w pełni doceniony świadczy chociażby przełomowa wystawa w nowojorskim Museum of Modern Art’s (MoMA) z 1984 r. zatytułowana Primitivism’ in 20th-century Art: Affinity of the Tribal and Modern, której kuratorem był wpływowy krytyk sztuki i zarazem dyrektor tejże placówki William S. Rubin. Zasadniczą podstawę do refleksji na temat zjawiska prymitywizmu stanowiły wspólne ekspozycje sztuki plemiennej i sztuki nowoczesnej, podobnie jak widoczne w twórczości awangardowych artystów inspiracje sztuką plemienną (n.p. prezentacja dzieł Picassa zestawionych z afrykańskimi rzeźbami, zorganizowana w Neue Galerie w Berlinie w grudniu 1913 r. i w Dreźnie czy prezentacja sztuki afrykańskiej w nowojorskiej Galerii 291 Alfreda Stieglietza, zorganizowana z inicjatywy Mariusa de Zayasa w 1914 r. pod wymownym tytułem – Statuary in Wood by African Savages: the Root of Modern Art. Poszerzona i pogłębiona refleksja nad doniosłością wkładu kultur plemiennych (w tym oczywiście afrykańskich) w sztukę nowoczesną pojawiła się w 1938 r. w książce Roberta Goldwatera Primitvism in Modern Art. Oczekiwania awangardystów względem tak zwanej sztuki prymitywnej były niejednorodne. Najczęściej uwzględniano inspiracje formalne (malarze kubiści, rzeźbiarze: C. Brancusi, P. Gargallo, A. Giacometti, J. Lipchitza). Twórcy z niemieckiej grupy Die Brücke, poszukiwali nowych wyobrażeń i symboli a zarazem źródła twórczości ludzkiej. Zainteresowanie tym ostatnim zagadnieniem związane było z badaniami nad psychiką człowieka prowadzonymi przez Zygmunta Freuda w końcu XIX w. Inspiracją dla ekspresjonistów była także nagość, której prezentacja nawiązywała do życia w warunkach społeczności plemiennych. Warto dodać, iż sami artyści niejednokrotnie – np. Picasso – zaprzeczali wpływom sztuki z Afryki na ich dzieła. Konkluzją artykułu jest myśl G. Sallesa, iż sztuka z Czarnej Afryki odnowiła tę z Europy.}