Dyskurs i „coś więcej”

Abstrakt

Punktem wyjścia i osią spajającą artykuł jest próba wyjaśnienia co oznacza enigmatyczne „coś więcej” jako wyraz oczekiwań teoretyków wobec dyskursu. Słowa będące leitmotivem zaczerpnięte z teorii Michela Foucaulta i powtórzone przez Mike Bal pełnią w tekście rolę „miniaturowej teorii” w znaczeniu jakie pojęciom nadała holenderska badaczka. Autorka próbuje odczytać ich znaczenie w kontekście wymienionych koncepcji, porównuje ujęcia semiotyczne z fenomenologicznymi. Jako narzędzia badawcze wykorzystuje teorie reguł sztuki i pola sztuki Pierre’a Bourdieu oraz propozycje współczesnych teoretyków niemieckich Andreasa Reckwitza, Dietera Merscha, Stephanie Schmidt. Przypomina za Grzegorzem Sztabińskim problem odróżnienia teorii od dyskursu i rozważa zasadność takiego odróżnienia oraz konsekwencje twierdzenia, że dyskursy są tylko formami wypowiedzi dla teorii. Zmiany zachodzące w dyskursach analizowane są jako następstwo przemian w społeczeństwie późnonowoczesnym określanych przez Reckwitza syngularyzmem. Ukierunkowanie dyskursów na „coś więcej” niż oznaczanie stanów rzeczy zmienia ich funkcję i pozwala mówić o „efekcie prawdy”, „efekcie znaczenia”, bieżącym „użyciu dzieła”, performatywnej mocy pojęć i ucieleśnieniu mowy sztuki. Oczekiwania „czegoś więcej” zawsze koncentrowały się wokół problemu tożsamości i niewspółmierności heterogenicznych dyskursów. W podsumowaniu „coś więcej” dyskursu pokazane jest jako współczesna forma pytań metafizycznych zadawania z perspektywy filozofii skończoności.