„Brzemię białego człowieka”. Od kolonializmu do postkolonializmu – dyskurs o sztuce pozaeuropejskiej i jej znaczeniu w świecie sztuki z perspektywy lat 20. XX wieku
DOI:
https://doi.org/10.26485/AI/2021/23/9Słowa kluczowe:
postkolonializm, podbój kolonialny, dyskurs, sztuka, Afryka, kolekcjeAbstrakt
Artykuł podejmuje w perspektywie historycznej ocenę wpływu XIX- wiecznej kolonizacji europejskiej na kulturę i sztukę. Omawiane są kolejne przekształcające się podejścia do ludności pozaeuropejskiej od poczucia misja cywilizacyjna białych w XIX w. (co odzwierciedla wiersz Brzemię białego człowieka), poprzez zainteresowanie sztuka plemienną europejskiej awangardy na początku XX w., aż do okresu początku dyskursu nad negatywnym obliczem kolonializmu (np. Discours sur le colonialism autorstwa Aimé Césaire’a czy wizualne działania Bena Enwonwu, Ernesta Mancoba). Szczególna uwaga została poświęcona czasom współczesnym i rozliczeniu z kolonializmem. Trend ten jest coraz bardziej widoczny od schyłku lat 80. XX wieku (np. kontrowersyjna wystawa Magiciens de la Terre (Paryż) z 1989 r. czy wystawy z cyklu Documenta, których kuratorami byli nie-Europejczycy (np. Okwui Enwezor). Okres wieku XXI jest zdominowany przez trend postcolonialny w sztuce (uznani artyści o tym profilu to: Fred Wilson (ur. 1954), Sonia Boyce (ur. 1962), Kara Walker (ur. 1969), Hew Locke (ur. 1959), Yinka Shonibare (ur. 1962), Kader Attia (ur. 1970)).
Bibliografia
Adam Hochschild (2012) Duch króla Leopolda. Opowieść o chciwości, terrorze i bohaterstwie w kolonialnej Afryce, tłum. R Tarczyński, Warszawa: Świat Książki.
African Art Exhibition of 1923, https://www.brooklynmuseum.org/opencollection/research/pna1923, (13/01/2020).
Alter Nora M. (2006) Chris Marker, University of Illinois Press, Chicago.
André Malraux (1965) Le musée imaginaire, [3ème edition], Paris: Gallimard.
Archer-Straw Petrine (2000) Negrophilia: Avant-Garde Paris and Black Culture in the 1920s, London: Thames & Hudson.
Bouvet Vincent, Gérard Durozoi (2010) Paris Between the Wars: Art, Style and Glamour in the Crazy Years, London: Thames and Hudson.
Césaire Aimé (1950) Discours sur le colonialisme, Paris: Présence Africaine.
Césaire Aimé (2000) Discourse on Colonialism, trans. Joan Pinkham, New York: Monthly Review Press.
Chikukwa Raphael (2011) Curating contemporary African art: questions of mega-exhibitions and Western influences, “African Identities”, no. 2, pp. 225-229.
Conrad Joseph (1899) The Heart of Darkness. In: Blackwood’s Magazine, February – April, vol. CLXV, pp. 164–460, 460–621, 620–781.
Countries Want National Treasures Returned Home, “The Americas” April 07, 2010, https://www.voanews.com/americas/countries-want-national-treasures-returned-home, (13/06/2021).
Culin, Stewart (1923) Primitive Negro Art, Chiefly from the Belgian Congo. [Catalogue]. Brooklyn Museum: Department of Ethnology.
Enwezor Okwui (2003) The Postcolonial Constellation: Contemporary Art in a State of Permanent Transition, “Research in African Literatures” no. 4, pp. 57–82.
Fanon Frantz (1967) The Wretched of the Earth, New York: Grove Press.
Flam Jack, Deutch Miriam (ed.) (2003) Primitivism and Twentieth-Century Art. A Documentary History, Berkeley–Los Angeles–London: University of California Press.
Gassmann de Sousa Bea (2018) Decolonising Nigerian Modernism: Ben Enwonwu’s, “Identity in Politics. Tate Papers”, no. 30, Autumn, https://www.tate.org.uk/research/publications/tate-papers/30/decolonising-nigerian-modernism-ben-enwonwus-identity-politics (13/06/2021).
Goldwater Robert (1986), Primitivism in Modern Art, Cambridge–Massachusetts–London: Harvard University Press.
Grant Catherine, Dorothy Price (Decolonizing Art History, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/epdf/10.1111/1467-8365.12490, (13/06/2021).
https://artuk.org/discover/stories/postcolonial-art-eight-artists-addressing-empire-colonial-histories-and-black-identities#, (13/06/2021).
Kenedy Dane (2016) Decolonization: A Very Short Introduction, London: Oxford University Press.
Kipling Rudyard (1890) The White Man’s Burden, “Literature”, February 4, p. 115.
Kohn Margaret (2021) Colonialism, in: Edward N. Zalta (ed.), Stanford Encyclopedia of Philosophy, Palo Alto: Stanford University Press https://plato.stanford.edu/entries/colonialism/ (13/06/2021).
Lack Jessica (2000) Global Art, London: Thames & Hudson Ltd.
Laude, Jean (1971) The Arts of Black Africa, Berkeley: University of California Press.
Liebersohn Harry M (2016) Introduction: The Civilizing Mission, “Journal of World History” vol. 27, no. 3, pp. 383-387.
Macke Auguste (2002) Masks, in: Harrison, Charles & Paul Wood (ed.). Art in Theory, 1900-2000: an anthology of changing ideas, Oxford: Wiley-Blackwell, pp. 95-96.
Miles Elisa (1994) Lifeline Out of Africa: The Art of Ernest Mancoba, Cape Town: Human & Rousseau.
Nayeri Farah (2019) We Need to Talk About Colonialism, This Artist Says, “New York Times,” Feb. 25, [https://www.nytimes.com/2019/02/25/arts/design/kader-attia-hayward-gallery.html] (13/06/2021).
Nicholas Mirzoeff (2017) Empty the Museum, Decolonize the Curriculum, Open Theory, “Nordic Journal of Aesthetics”, no. 53, pp. 6-22.
Ogbechie Sylvester Okwunodu, Ben Enwonwu (2008) The Making of an African Modernist, New York: Rochester.
Paudrat Jean-Louis (1984) From Africa, in: Rubin William (ed.) Primitivism in 20th Century Art: Affinity of the Tribal and the Modern, New York: The Museum of Modern Art, vol. 1, pp. 75-125.
Pawłowska Aneta (2009) Picasso i Afryka, “The Artistic Traditions of non-European Culture” no. 1, pp. 163-173.
Pawłowska Aneta (2017) Avant-gardists and primitivism “Art Inquiry. Recherches sur les arts, vol. XIX, pp. 153-169.
Pawłowska Aneta, Rozliczenie z kolonializmem, czyli oddaj zrabowaną sztukę, https://www.youtube.com/watch?v=vgvTA9J6w_U, (12/08/2021).
Rasheed Araeen (2010) Modernity, Modernism and Africa’s Authentic Voice, “Third Text”, vol. 24, no. 2, pp. 277-286.
Renan Ernest (1929) La Reforme Intellectuelle et Morale, Paris: Calmann-Levy.
Rexer Raisa (2013) Black and White and Re(a)d All Over: L'Étudiant noir, Communism, and the Birth of Négritude, “Research in African Literatures” no. 44(4), pp. 1-14.
Reybrouck, van David (2016) Kongo. Opowieść o zrujnowanym kraju, tłum. J. Jędryas, Warszawa: Grupa Wydawnicza Foksal.
Rhodes statue removed in Cape Town as the crowd celebrates, https://www.bbc.com/news/world-africa-32236922, (13/06/2021).
Robinson Cedric (2000) Black Marxism: The Making of the Black Radical Tradition, Chapel Hill, NC: University of North Carolina Press.
Rogoff Irit (2010), Turning, in: O'Neill, Paul & Wilson Mick (ed.). Curating and the Educational Turn, London: Open Editions, pp. 32-46.
Rosalind Krauss (1986) The Originality of the Avant-Garde and Other Modernist Myths, R. Krauss, The Originality of the Avant-Garde and Other Modernist Myths, Cambridge, Mass: The MIT Press.
Rousseau Jean-Jacques (2017) The Social Contract, J. Bennett (ed.), www.earlymoderntexts.com/assets/pdfs/rousseau1762.pdf, (13/06/2021).
Rubin William (1984) Modernist Primitivism: An Introduction, in: Rubin William (ed.) Primitivism in 20th Century Art: Affinity of the Tribal and the Modern, New York: The Museum of Modern Art, vol. 1, pp. 11-28.
Rubin William (ed.) (1984) Primitivism in 20th Century Art: Affinity of the Tribal and the Modern, New York: The Museum of Modern Art, vol. 1-2.
Rudowski Tomasz (2013) Czym jest Négritude? Wprowadzenie do zagadnienia murzyńskości, “Ameryka Łacińska. Kwartalnik analityczno-informacyjny”, nos. 3-4, pp. 77-100.
Steiner Christopher B. (1994) African Art in Transit, Cambridge: Cambridge University Press, 1994.
Wierzbicka Ewa (2011) “Misja cywilizacyjna" Belgów w Kongo, “Historia i Polityka" no. 6, pp. 187-201.
Zarobell John (2017), Art and the Global Economy, Berkeley: University of California Press
