Przemyśleć myślenie

Autor

  • Teresa Pękala Maria Curie-Sklodowska University, Poland

DOI:

https://doi.org/10.26485/AI/2023/25/1

Słowa kluczowe:

esthetic thinking, philosophical thinking, artistic thinking, conceptual cognition, creation, art, esthetic experience, transformative experience, borderline situations, immediacy of cognition, sensuality.

Abstrakt

Myślenie twórców sztuki rozważane jest w ramach filozoficznej refleksji nad procesami poznaw­czymi. Autorka wychodzi z założenia, że znajdujemy się na granicy dotychczasowej wizji czło­wieka, co skłania do podjęcia próby „przemyślenia myślenia”, przypisywanych myśleniu znaczeń i funkcji w procesach poznawczych. Powinna ona obejmować nie tylko poznanie pojęciowe, ale też szeroko rozumiane „myślenie estetyczne” i połączone z nim (choć nie tożsame) „myślenie artystyczne”. Rozpatrywane jest, jaką rolę w analizie przemian w sztuce i jej teoriach, mogło­by odegrać pojęcie „myślenia estetycznego”? Przedmiotem zainteresowania są punkty zwrotne w myśleniu, które można powiązać z doświadczeniami o charakterze transformacyjnym, dokonu­jącymi się na gruncie filozofii i sztuki. Przedstawiono kilka możliwych kierunków takich analiz, odwołujących się do doświadczeń historycznych i transformacyjnych doświadczeń w myśleniu, spowodowanych przemianami cywilizacyjno-technologicznymi. Przywołane zostały przykłady transformującego oddziaływania podobnych doświadczeń na teorię i sztukę

Biogram autora

Teresa Pękala - Maria Curie-Sklodowska University, Poland

Teresa Pękala – Professor of Philosophy at the Institute of Philosophy and the Head of the Department of Aesthetics and Philosophy of Culture at Maria Curie-Skłodowska University (UMCS) in Lublin. Her interests include problems of contemporary aesthetics and art, post­modern culture, the processes of aestheticization of the past and Polish aesthetics. She has published ca. 135 articles and is the author or editor of nine books: Secesja. Konkretyzacje i interpretacje [Art Nouveau. Concretizations and Interpretations], Lublin 1995; Estetyka otwar­ta Mieczysława Wallisa [The Open Aesthetics of Mieczysław Wallis], Warszawa 1997; Awangarda i ariergarda. Filozofia sztuki nowoczesnej [Avant-gardes, Ariere-gardes. Philosophy of Modern Art], Lublin 2000; Mieczysław Wallis. Wybór pism estetycznych. Wprowadzenie, wybór i opracowanie [Mieczysław Wallis. Selected Aesthetic Writings. Introduced, Selected and Edited by…] Universitas, Kraków 2004; Przyszłość Witkacego [Witkacy’s Future] (ed.), Kraków 2010; Powrót modernizmu [The Return of Modernism] (ed.), Lublin 2013, Estetyczne konteksty doświadczenia przeszłości, [Aesthetic Contexts of Experience of the Past], Lublin 2013; Konstanty Troczyński. Wybór pism es­tetycznych. Wprowadzenie, wybór i opracowanie [Konstanty Troczyński. Selected Aesthetic Writings. Introduced, Selected and Edited by…], Kraków 2014, Witkacy w kontekstach [Witkacy in the con­text], (ed.), Lublin 2015, Teatr, teatralizacja, performatywność, [Theatre, theatralization, performa­tivity] (ed.), Lublin 2016, Przestrzenie autonomii – sztuka, filozofia, kultura, [Spaces of Autonomy – Art, Philosophy, Culture] (ed.), Lublin 2017, Dyskursy sztuki. Dyskursy o sztuce,[Discourses of Art. Discourses About Art] (ed.), Lublin 2018, Zapomniana sztuka. Sztuka pamiętania, [Forgotten Art. The Art of Remembering] (ed.), Lublin 2019, Dystynkcje estetyczne- wyróżnienie i wykluczenie, [Aesthetic Distinctions – Merit and Exclusion] (ed.), Lublin 2020; Myślenie estetyczne, [Aesthetic thinking], (ed. T. Pękala, R. Kubicki), Lublin 2023.

Bibliografia

Arendt H., Canovan M., The Human Condition, The University of Chicago Press, Chicago 1998, https://monoskop.org/images/e/e2/Arendt_Hannah_The_Human_Condition_2nd_1998.pdf, [accessed: 25.06.2023].

Arendt H., Myślenie, transl. by H. Buczyńska-Garewicz, Czytelnik, Warszawa 1981.

Auvray M., Fuchs Ph., Perception, immersion et interactions sensorimotrices en environnement virtuel, Intellectica, 2007/1, 45, pp. 23–35. https://intellectica.org/SiteArchives/archives/n45/45-1-Auvray.pdf [accessed: 24.01.2023].

Bachelard G., Kształtowanie umysłu naukowego. Przyczynek do psychoanalizy wiedzy obiektywnej, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2002.

Carel H., Kidd J., Expanding Transformative Experience, "European Journal of Philosophy", 2019, Expanding transformative experience – Carel – 2020 – European Journal of Philosophy – Wiley Online Library [accessed: 24.06.2023].

Czekaj R., Pisanie poezji po Buczy, czyli o konieczności reprezentacji estetycznej, [in:] Myślenie estetyczne, eds. T. Pękala, R. Kubicki, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2023.

Deleuze G., Guattari F., Co to jest filozofia?, transl. by P. Pieniążek, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2000.

Descombes V., To samo i inne. Czterdzieści pięć lat filozofii francuskiej (1933-1978), transl. by B. Banasiak, K. Matuszewski, Wydawnictwo Spacja, Warszawa 1996.

Doda-Wyszyńska A., Pułapki przedstawienia. Filozofia przez pryzmat praktyk montażu pojęć, Wydawnictwo UAM, Poznań 2016.

Foucault M., "Aufklärung" i rewolucja, transl. by L. Wyczański, "Colloquia communia" 1986, no. 4-5.

Heidegger M., Koniec filozofii i zadanie myślenia, "Teksty: teoria literatury, krytyka, interpretacja" 1976, no. 4-5 (28-29), Wydawnictwo IBL PAN.

Kołakowski L., Obecność mitu, Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 1994.

Latour B., Nigdy nie byliśmy nowocześni. Studium z antropologii symetrycznej, transl. by M. Gdula, Oficyna Naukowa, Warszawa 2011.

Leszczyński D., Filozofia nauki Gastona Bachelarda, afterword: G. Bachelard, Kształtowanie umysłu naukowego. Przyczynek do psychoanalizy wiedzy obiektywnej, Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2002.

Lorenc W., Obietnica sensu nawiązująca do sztuki. Theodora Adorna propozycja myślenia "solidarnego z metafizyką w momencie jej upadku", "Kultura Współczesna" 2001, no. 2-3 (28-29) 2001, eds. A. Jawłowska, A. Zeidler-Janiszewska, Warszawa 2001.

Lyotard J. F., Fenomenologia, transl. by J. Migasiński, KR, Warszawa 2000.

Mixed Realities. Neue Wirklichkeiten in der Kunst, "Kunstforum", 2023, no. 290.

Nervoplastica. Guy Ben-Ary. Sztuka biorobotyczna i jej konteksty kulturowe, ed. R. W. Kluszczyński, CSW Łaźnia, Gdańsk 2015.

Paul L. A., Transformative Experience, UOP Oxford 2016.

Pękala T., Estetyka jako filozofia pierwsza, "Kultura Współczesna" 2001, no. 2-3 (28-29), eds. A. Jawłowska, A. Zeidler-Janiszewska, Warszawa 2001.

Pękala T., Zadanie myślenia, in: Myślenie estetyczne, eds. T. Pękala, R. Kubicki, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2023.

Piątek Z., Kondycja ludzka jako podstawa instrumentalnego stosunku człowieka do środowiska, "Diametros" 2006, no. 9.

Seel M., Estetyka obecności fenomenalnej, transl. by K. Krzemieniowa, Universitas, Kraków 2008.

Sobota D. R., Bycie czy byt? O dwóch podstawowych terminach filozofii Heideggera i problemach z ich polskimi przekładami, "Analiza i Egzystencja" 2015, no. 31.

Vattimo G., Społeczeństwo przejrzyste, transl. by M. Kamińska, Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP, Wrocław 2006.

Weigel S., Poetics as a Presupposition of Philosophy: Hannah Arendt's "Denktagebuch", "Telos" 2009, no. 146.

Welsch W., Estetyka poza estetyką. O nową postać estetyki, transl. by. K. Guczalska, Universitas, Kraków 2005.

Pobrania

Opublikowane

2023-12-13

Numer

Tom 25 (2023): Jak myślą artyści?

Dział

Artykuły

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.