Nazwiska pochodzenia niemieckiego w dokumentach parafii reszelskiej z XVI i XVII wieku. Litera G
DOI:
https://doi.org/10.26485/RKJ/2022/70/2Słowa kluczowe:
nazwiska, etymologia nazwisk, warianty nazwisk, Warmia, Reszel, XVI i XVII wiekAbstrakt
Celem artykułu jest przedstawienie pochodzenia nazwisk genetycznie niemieckich i ich budowy oraz wskazanie, czy mają one swoje odmianki i co jest przyczyną ich występowania, a także czy badane nazwiska występowały na Warmii jeszcze w XVIII wieku. Większość (63%) to nazwiska jednomotywacyjne, które pochodzą od nazw miejscowych, przezwisk, imion oraz nazw zawodu. Pozostałe nazwiska są wielomotywacyjne. Jeśli chodzi o strukturę badanych antroponimów, to większość z nich jest niederywowana (63%). Pozostałe uległy derywacji paradygmatycznej lub sufiksalnej. Dwanaście nazwisk (około 44,5%) ma od dwóch do czterech odmianek. Ich występowanie uwarunkowane jest m.in. polonizacją onimów, błędnym zapisem lub cechami dialektów: dolnoniemieckiego, wschodnio-środkowo-niemieckiego bądź wysokopruskiego. Z 27 nazwisk do XVIII wieku na Warmii przetrwały tylko cztery (około 15%).
Bibliografia
Bach Adolf, 1952, Deutsche Namenkunde. Band I , 1 und 2: Die deutschen Personennamen, Carl Winter, Heidelberg.
Brechenmacher Josef Karlmann, 1957–1960, Etymologisches Wörterbuch der Deutschen Familiennamen. A–J, C.A. Starke Verlag, Limburg a.d. Lahn.
Chłosta Jan, 2002, Słownik Warmii (historyczno-geograficzny), Wydawnictwo Littera, Olsztyn.
Cieślikowa Aleksandra, 2008, Grafia i fonetyka w nazwiskach Polaków, w: J. Trempała i in., red., Studia linguistica in honorem Edvardi Breza, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz, s. 30–36.
Czopek-Kopciuch Barbara, 1995, Adaptacje niemieckich nazw miejscowych w języku polskim, Polska Akademia Nauk, Instytut Języka Polskiego, Kraków.
Dawne tereny wschodnie, b.d., Golau, http://ehemalige-ostgebiete.de/pl/place/68556-golau/1939 (dostęp: 20.02.2022).
Florczak Teresa Matea, 2005, Księgi metrykalne jako źródło historyczne na przykładzie parafii skalmierzyckiej, „Archiwariusz”, t. I, s. 105–131.
Gottschald Max, 1954, Deutsche Namenkunde. Unsere Familiennamen nach ihrer Entstehung und Bedeutung, de Gruyter, Berlin.
Götze Alfred, 1918, Familiennamen im badischen Oberland, Carl Winters Universitätsbuchhandlung, Heidelberg.
Guz Marzena, 2018, Nazwiska niemieckie na Warmii u schyłku XVIII wieku, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn.
Guz Marzena, 2021, Nazwiska niemieckie z Reszla z XVI i XVII wieku na litery A i B, „Forum Filologiczne Ateneum”, t. 1(9), s. 71–84.
Guz Marzena, w druku, Nazwiska niemieckie na literę F w księdze chrztów z Reszla z lat 1579–1653.
Guz Marzena, w druku, Nazwiska niemieckie z Reszla z XVI i XVII wieku na litery C–E.
Hartig Joachim, 1996, Morhologie und Wortbildung der Familiennamen: Germanisch, w: E. Eichler i in., red., Namenforschung. Ein internationales Handbuch zur Onomastik, de Gruyter, Berlin–New York, s. 1259–1262.
Hochleitner Janusz, 2001, Warmińskie nowożytne księgi chrztów jako źródło historyczne, „Echa Przeszłości”, t. II, s. 139–152.
Höpker H., 1928, Henius Grosses Orts- und Verkehrs-Lexikon für das Deutsche Reich, Neufeld & Henius Verlag, Berlin.
Karszniewicz Alicja, 1995, Klasyfikacja i adaptacja zapożyczeń niemieckich w języku polskim, „Orbis Linguarum”, t. 2, s. 223–232.
Kunze Konrad, Nübling Damaris, red., 2011, Deutscher Familiennamenatlas. Tom 2: Graphematik/Phonologie der Familiennamen II : Konsonantismus, de Gruyter, Berlin–New York.
Lica Zenon, 2009, Sposoby adaptacji nazwisk pomorskich genetycznie niemieckich w polszczyźnie, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk.
Matusiak-Kempa Iza, 2009, Nazwiska mieszkańców komornictwa jeziorańskiego (XVI–XVIII w.), Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn.
Mossakowska Barbara, 1993, Nazwiska mieszkańców komornictwa olsztyńskiego, Uniwersytet Gdański, Gdańsk.
Naruszewicz-Duchlińska Alina, 2007, Nazwiska mieszkańców komornictwa lidzbarskiego (1500–1772 r.), Zakład Poligraficzny Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, Olsztyn.
Różański Mieczysław, 2005, Akta metrykalne w prawodawstwie polskim, „Archiwariusz”, t. I, s. 133–142.
Schwarz Ernst, 1973, Sudetendeutsche Familiennamen des 15. und 16. Jahrhunderts, Verlag Robert Lerche, Vormals Calve’sche Universitätsbuchhandlung, München–Prag.
Wrońska Agnieszka, 2001, Nazwiska mieszkańców Barczewa i okolic w XVII wieku, praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. dra hab. E. Brezy w Zakładzie Historii Języka Polskiego, Dialektologii i Onomastyki, Wydział Filologiczno-Historyczny, Uniwersytet Gdański, Gdańsk.
Zoder Rudolf, 1968, Familiennamen in Ostfalen, t. I–II, Georg Olms Verlagsbuchhandlung, Hildesheim.
