Cechy gwarowe w „Opowieściach uciesznych” Michała Kajki
DOI:
https://doi.org/10.26485/RKJ/2023/71/1Słowa kluczowe:
gwary mazurskie, poezja Michała Kajki, fonetyczne i fleksyjne cechy gwarowe, leksyka gwarowaAbstrakt
Celem artykułu jest analiza cech gwar mazurskich, występujących w liryce i epice Michała Kajki. Analizą objęto Opowieści ucieszne autorstwa Michała Kajki, wydane w 2008 roku w tomie Mały kancjonał mazurski i opowieści ucieszne, opracowane pod względem filologicznym i ze wstępem Zbigniewa Chojnowskiego. Na zbiór złożyło się 28 utworów. Wybór tekstów do analizy podyktowany był tematyką oraz chłopskim, moralizatorskim, pełnym humoru i ironii tonem wypowiedzi. Dla celów ekspresywnych autor wprowadził do utworów formy i leksemy gwarowe. Ostatecznie opisano osiem cech fonetycznych oraz szesnaście cech fleksyjnych. Każdą z cech opatrzono licznymi cytatami. Artykuł zawiera również zbiór leksemów gwarowych
Bibliografia
Bartmiński Jerzy, 1973, O języku folkloru, Zakład Naukowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków.
Bartmiński Jerzy, 1990, Opozycja ustności i literackości a współczesny folklor, „Literatura Ludowa”, nr 1, s. 90–95.
Basara Anna, 1987, Charakterystyka fonetyczna gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur według stanu z początku lat pięćdziesiątych, w: Z. Stamirowska, red., Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur, t. I: A–Ć, Zakład Naukowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź, s. 24–31.
Basara Anna, Basara Jan, Wójtowicz Janina, Zduńska Helena, 1959, Studia fonetyczne z Warmii i Mazur. I. Konsonantyzm, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź.
Biolik Maria, 2008, Świat wartości Mazurów w utworach poetów ludowych z terenu Mazur, w: E. Laskowska, I. Benenowska, M. Jaracz, red., Język. Społeczeństwo. Wartości, Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, Bydgoszcz, s. 31–39.
Biolik Maria, 2015, Wybrane regionalizmy leksykalne używane na Mazurach na przełomie XIX i XX wieku, w: D. Czyż, red., Polszczyzna regionalna VIII, Ostrołęckie Towarzystwo Naukowe im. Adama Chętnika, Zespół Kolegiów Nauczycielskich, Ostrołęka, s. 23–30.
Biolik Maria, 2018, Cechy fonetyczne dialektu mazurskiego zachowane w wierszach pisanych przez Mazurów na przełomie XIX i XX wieku, „Prace Językoznawcze”, t. 20, nr 1, s. 29–44.
Brückner Aleksander, 1970, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wydawnictwo Wiedza Powszechna, Warszawa.
Chojnowski Zbigniew, 1992, Michał Kajka poeta mazurski, Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, Olsztyn.
Chojnowski Zbigniew, 2021, Polska tradycja literacka w piśmiennictwie mazurskim. Recepcja i wypisy, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn.
Czernik Stanisław, 1954, Chłopskie pisarstwo samorodne, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Doroszewski Witold, Koneczna Halina, Pomianowska Wanda, 1956, Gwary Warmii i Mazur, w: Z. Stieber, red., Konferencja pomorska. Prace Językoznawcze, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa, s. 113–148.
Dubisz Stanisław, 1986, Stylizacja gwarowa w polskiej prozie trzydziestolecia powojennego (Nurt ludowy w latach 1945–1975), Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Gębik Władysław, 1959, Wspomnienie o Kajce, „Literatura Ludowa”, nr 3–4, s. 81–83.
Grześkiewicz Ewelina, 2019, Gadka i mowa w gwarach warmińskich i mazurskich, w: B. Grabka, R. Kucharzyk, A. Tyrpa, red., Studia dialektologiczne V, Instytut Języka Polskiego PAN, Kraków, s. 109–117.
Grześkiewicz Ewelina, 2022, Poezja Michała Kajki w perspektywie językoznawczej, „Znad Pisy”, nr 27–28, s. 394–416.
Jasiński Janusz, 1958, Rozwój świadomości narodowej Michała Kajki, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, nr 3, s. 197–210.
Jasiński Janusz, 1980, Współpraca redaktorów mazurskich czasopism z Michałem Kajką, „Warmia i Mazury”, nr 9, s. 17–19.
Jasiński Janusz, 1990, Michał Kajka 1858–1940. Droga do Polski, Muzeum Okręgowe w Suwałkach, Suwałki.
Jasiński Janusz, 2006, Spory o polskość mazurskiego poety Michała Kajki, „Acta Cassubiana”, t. 8, s. 59–65.
Jasiński Janusz, 2008, Michał Kajka 1858–1940. Życie, spuścizna literacka, rodzina, polemiki, wiersze, Mazurskie Towarzystwo Naukowe w Ełku, Ełk.
Jasiński Janusz, 2019, Kajka umiera jako Mazur, zarazem jako Polak, „Echa Przeszłości”, t. 20, nr 2, s. 177–201.
Jasiński Janusz, Oracki Tadeusz, 1982, Niektóre zagadnienia z życia i twórczości Michała Kajki, w: J. Jasiński, T. Oracki, red., Michał Kajka, Z duchowej mej niwy…, Wydawnictwo Pojezierze, Olsztyn, s. V–LXIX.
Kajka Michał, 2008, Mały kancjonał mazurski i opowieści ucieszne, oprac. filologiczne i wstęp Z. Chojnowski, Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Olsztynie, Olsztyn.
Kajka Michał, Lengowski Michał, 1970, Opowieści uciesne, oprac. W. Gębik, Wydawnictwo Pojezierze, Olsztyn.
Klechówna Henryka, 1960, Gwara mazurska w utworach Michała Kajki, „Prace i Materiały Etnograficzne”, t. 19, s. 89–138.
Kowalska Anna, 1993, Archaizmy słownikowe w gwarach mazowieckich, w: B. Bartnicka-Dąbkowska, red., Polszczyzna Mazowsza i Podlasia. Różnice w mowie pokoleń, Łomżyńskie Towarzystwo Naukowe im. Wagów, Łomża–Warszawa, s. 43–58.
Kowalska Anna, 1997, Studia nad dialektem mazowieckim, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej Towarzystwa Wiedzy Powszechnej, Warszawa.
Mlekodaj Anna, 2015, Kwietno pani. O gwarowej poezji Podhala w ujęciu kulturowym, Wydawnictwo Zachylina, Rabka-Zdrój.
Muzeum Michała Kajki, b.r., http://www.michalkajka.pl/ (dostęp: 26.02.2023).
Oleksiński Jerzy, 1973, Bard ziemi mazurskiej, Nasza Księgarnia, Warszawa.
Piechocki Witold, 1968, Michał Kajka, Wydawnictwo Pojezierze, Olsztyn.
Pigoń Stanisław, 1974, Na drogach kultury ludowej, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
Romulewicz Anita, 2009, Motywy baśniowe w utworach Michała Kajki, „Rocznik Ełcki”, t. 5, s. 137–147.
Sembrzycki Jan, 1889, O gwarze Mazurów pruskich, „Wisła”, nr 3, s. 72–91.
Siatkowski Janusz, 1983, Interferencje językowe na Warmii i Mazurach, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej”, t. 21, s. 103–115.
Smułkowa Elżbieta, 2016, Moje pogranicza w historii, języku i wspomnieniach, Instytut Slawistyki PAN, Warszawa.
Sobolewska Katarzyna, 2014, Dialektolodzy na manowcach. O wpływie niemczyzny na gwary Warmii i Mazur, „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 21, z. 2, s. 93–102.
Sulima Roch, 1985, Folklor i literatura: szkice o kulturze i literaturze współczesnej, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
Ściebora Alina, 1971, Wymowa samogłosek nosowych w gwarach warmińskich i mazurskich, „Prace Filologiczne”, t. XXI, s. 5˗49.
Urbańczyk Stanisław, 1952, Gwary polskie na substracie staropruskim i geneza mazurzenia, w: T. Czeżowski, red., Księga pamiątkowa 75-lecia Towarzystwa Naukowego w Toruniu, Wydawnictwo Naukowe, Toruń, s. 217–228.
Urbańczyk Stanisław, 1962, Zarys dialektologii polskiej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Wilkoń Aleksander, 1984, Problemy stylizacji językowej w literaturze, „Przegląd Humanistyczny”, nr 3, s. 11–29.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
