What Do Poles in Braslaw Region Eat and How Do They Cook? Vocabulary and Word-Formation of the Polish Dialects
DOI:
https://doi.org/10.26485/RKJ/2020/68/2Keywords:
Polish dialects in Belarus, culinary vocabulary, borrowings, word-formation, cultural influence, Braslaw regionAbstract
Preparing food is an integral component of the national culture and a constituent of the linguistic worldimage. Border areas, usually multiethnic and multilingual, are particularly rich and diverse, giving the opportunity to observe mutual cultural and language influences. A characteristic feature of the culinary lexis in such areas is not only the usage of phonetic and lexical variants of different lexical units, but also vocabulary concerning the preparation of specific local dishes, traditional or known throughout Slavdom. Poles in Braslaw region prepare both Belarusian bliny, botwina, pomaczka, sołoducha, tłuczaniki, as well as traditional Polish dishes kluski, zacierki, pęcak, kisiel, and also dishes that differ only by the name pęcak i pęsak, kluski i klocki. The article presents an attempt to show the frequency of synonymic pairs (native word – borrowing, basic word – diminutive) based on the electronic corpora of spoken texts recorded from Poles living in Braslaw region (e.g. zupa – sup, kasza – krupy, herbata – czaj). The vocabulary is described in terms of both cultural and linguistic aspects considering nomination and derivation processes that are observed in the Polish dialecs in Belarus. The paper contains productive noun affixes and formations, as well as verbs and their derivatives related to food preparation processes.
References
Adamowski Jan, Tymochowicz Mariola, red., 2018, Dziedzictwo kulinarne w kontekstach tradycyjnych i współczesnych, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Ananiewa Natalia, 2017, Nazwy potraw w polskich gwarach na Litwie, Białorusi i Syberii wobec przemian cywilizacyjnych, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. LXIV, s. 5–12.
Borejszo Maria, 1996, Nazwy zestawione we współczesnym słownictwie kulinarnym, w: M. Białoskórska, red., Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, t. III, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin, s. 109–119.
Czerwiński Tomasz, 2014, Pożywienie kluczem do poznania kultury – uwagi o jadle pogranicza mazowiecko-litewsko-białoruskiego, w: K. Snarski, A. Żułpa, red., W krainie wielu tradycji. Badania etnograficzne na pograniczu polsko-litewsko-białoruskim z XX i początkach XXI wieku, Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk, Muzeum Okręgowe w Suwałkach, Fundacja Slawistyczna, Warszawa – Suwałki, s. 257–271.
Domański Henryk, Karpiński Zbigniew, Przybysz Dariusz, Straczuk Justyna, 2015, Wzory jedzenia a struktura społeczna, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Dubisz Stanisław, 1994, O „urządzeniu” kuchni Króla JM Stanisława Augusta, „Napis. Pismo Poświęcone Literaturze Okolicznościowej i Użytkowej”, t. 1, s. 113–134.
Falińska Barbara, 1991, Z badań nad regionalizmami w słownictwie kulinarnym, w: K. Handke, red., Regionalizmy w języku familijnym (zbiór studiów), Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław – Warszawa – Kraków, s. 79–88.
Halbański Maciej Erwin, 1986, Leksykon sztuki kulinarnej, Wydawnictwo Watra, Warszawa.
Kamler Anna, Pietrzkiewicz Dorota, Seroka Katarzyna, red., 2018, Polska i świat przez kuchnię. Studia o dziedzictwie kulinarnym, Wydawnictwo Cogito, Warszawa.
Lawrence Anthony, Program korpusowy AntConc3.4.4, Faculty of Science and Engineering, Waseda University, Japan, http://www.antlab.sci.waseda.ac.jp/software.html (dostęp: 10.10.2016).
Łukaszuk Irena, 2005, Rosyjskie nazwy kulinariów na tle języków słowiańskich, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok.
Markowski Andrzej, 1994, Kuchnia w języku, czyli o nazwach produktów kulinarnych, w: M. i J. Łozińscy, wybór i oprac., Wokół stołu i kuchni, Wydawnictwo Tenten, Warszawa, s. 129–141.
Przymuszała Lidia, Świtała-Trybek Dorota, 2017, Językowo-kulturowy obraz kulinariów w paremiach śląskich, w: U.
Kolberowa, S. Mizerova, red., Paremie narodów słowiańskich, t. VIII, Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Ostrawskiego, Ostrawa, s. 17–28.
Rieger Janusz, 2004, Jak badać współczesne słownictwo kresowe?, w: J. Rieger, red., Studia nad polszczyzną kresową, t. XI, Wydawnictwo Semper, Warszawa, s. 23–33.
Rieger Janusz, 2012, O słownictwie dzisiejszej polszczyzny na Ukrainie i metodach jej badania, w: M. Mirkulovska, red., Prilozina Oddelenie to za lingvistika i literaturna nauka pri MANU, br. 37/I /2011, Makedonska Akademija na naukite i umetnostite, Skopje, s. 121–128.
Rieger Janusz, 2014, Słownictwo polszczyzny gwarowej na Brasławszczyźnie, Wydawnictwo Sub Lipa, Warszawa.
Straczuk Justyna, 2013, Cmentarz i stół. Pogranicze prawosławno-katolickie w Polsce i na Białorusi, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Świtała-Trybek Dorota, Przymuszała Lidia, 2018, Dobry żur, kiej w nim szczur. Dziedzictwo kulinarne Śląska w tekstach kultury, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
Witaszek-Samborska Małgorzata, 2005, Studia nad słownictwem kulinarnym we współczesnej polszczyźnie, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań.
Zakhutska Oksana, 2018, Słownictwo kulinarne gwary polskiej wsi Dorohań w Żytomierskiem, „Slavia Orientalis”, t. LXVII, nr 2, s. 325–349.
Ананьева Наталия, 1990, Вариантность и синонимия в названиях частей тела в польских говорах Казахстана, w: J. Rieger, W. Werenicz, red., Studia nad polszczyzną kresową, t. V, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław, s. 185–204./Ananjewa Natalija, 1990, Wariantnost’ i sinonimija w nazwanijach czastiej tieła w polskich goworach Kazachstana, w: J. Rieger, W. Werenicz, red., Studia nad polszczyzną kresową, t. V, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław, s. 185–204.
Гурко Александра и др., 2012, Кто живет в Беларуси, Беларуская Навука, Минск./Gurko Aleksandra i dr., 2012, Kto żywiot w Biełarusi, Biełaruskaja Nawuka, Minsk.
Перепись населения 2009. Национальный состав населения республики Беларусь, т. 3. Минск 2011, http://www.belstat.gov.by (dostęp: 10.11.2017)./Pieriepiś nasielenija 2009. Nacionalnyj sostaw respubliki Biełaruś, t. 3, Minsk 2011.
Слоўнік беларускіх гаворак паўночна-заходняй Беларусі i яе пагранічча, 1979–1986, т. 5, Навука і тэхніка, Мінск./Słownik białoruskich gwar północno-zachodniej Białorusi i jej pogranicza, 1979–1986, t. 5, Nawuka i technika, Minsk.
