Instytucja referendum ogólnoukraińskiego w prawie konstytucyjnym Ukrainy

Abstrakt

Referendum jest instytucją demokracji bezpośredniej, pomocniczą w warunkach ustroju demokracji przedstawicielskiej, w której bezpośrednie podjęcie wiążącej decyzji przez naród jest możliwe jedynie w wyjątkowych przypadkach. Problematyka pogodzenia instytucji referendum narodowego z funkcjonowaniem współczesnego państwa konstytucyjnego analizowana jest na przykładzie regulacji referendum w ustawodawstwie Ukrainy. Konstytucja Ukrainy przewiduje zarówno referenda obligatoryjne, jak i referenda fakultatywne w sprawach, które w warunkach demokracji przedstawicielskiej należą do kompetencji najwyższych organów państwa (przede wszystkim parlamentu – Rady Najwyższej Ukrainy). Referenda fakultatywne są ogłaszane (a nie zarządzane) przez Prezydenta Ukrainy z inicjatywy ludowej. Analizie poddano problemy ograniczenia przedmiotu referendum z inicjatywy ludowej, wymogi formułowania pytania referendalnego, a także wstępnej kontroli konstytucyjności pytania stawianego w referendum. Omówiono kryteria podejmowania decyzji w drodze referendum oraz skutki prawne takiej decyzji w przypadku referendum legislacyjnego i referendum dotyczącego pytania o znaczeniu ogólnopaństwowym. Podkreślane są analogie i zasadnicze różnice pomiędzy procesem referendalnym a procesem wyborczym, które przejawiają się w składzie podmiotów odpowiednich procesów oraz warunkach przestrzegania zasady równości szans w działaniu tych podmiotów, przede wszystkim w procesie agitacji referendalnej.