A Painterly Concept in a Philosophical Essay by Bolesław Miciński
DOI:
https://doi.org/10.26485/ZRL/2021/64.4/9Keywords:
philosophical essay, philosophical portrait, painterly concept, fugue, modernity, Bolesław MicińskiAbstract
The article discusses the essayistic work of Bolesław Miciński, who was interested in the individualization of the form of expression, both in the sphere of content and form. Contemporary thinking about philosophy in neo-positivist terms prompted the writer to create an individual dictionary of concepts that frees philosophy from rigorous frameworks and specialized jargon. In a modern, philosophical essay, he realizes a free reflection on aesthetic, philosophical, social and political issues (the relationship between art and politics). The authoress interprets the painting concept in Portret Kanta, remaining within the tricks and concepts used by the writer. The analysis of the creation of a philosophical and literary portrait, presented in the form of an essay, makes it possible to highlight the problems that the writer deals with — the issue of the existence of time in painting or the possibility of transposing concepts into images (utpictura poesis). From a polemic with the 18th-century aesthetic — Gotthold Ephraim Lessing — the authoress moves to the notion of “fugue” as a potential realization of space in music, which the writer mentioned in Podróże do piekieł. Moreover, he considers the form of a fugue in reference to classicism in literature. This sketch is an initial attempt to unravel the “hidden, significant knots” in the work of the interwar essayist.
References
Ambrożewicz Zbigniew (2003), Esej filozoficzny Bolesława Micińskiego jako sposób poszukiwania podstaw realności świata, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
Brzozowski Stanisław (1910), Idee. Wstęp do filozofii dojrzałości dziejowej, Księgarnia Bernarda Połonieckiego, Lwów.
Clair Jean (1997), La responsabilité de l’artiste: les avant-gardes entre terreur et raison, Gallimard.
Clair Jean (2021), Odpowiedzialność artysty. Awangarda — między terrorem a rozumem, przeł. Żurowska M., posł. T. Bernatowicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Herling-Grudziński Gustaw (1993), Wyjścia z milczenia, Biblioteka „Więzi”, Warszawa.
Iwaszkiewicz Jarosław (1938), Podróże do piekieł, „Wiadomości Literackie”, nr 25, R. 15.
Kozłowski Krzysztof (1996), Podróże do piekieł. O eseistyce Bolesława Micińskiego, Wydawnictwo WiS, Poznań.
Krakowiak Małgorzata (2018), Eseiści contra świat zburzonych paradygmatów (Stempowski — Wittlin — Miciński), „Sensus Historiae”, vol. XXXI, nr 2.
Krakowiak Małgorzata (2021), Mierzenie się z esejem. Studia nad polskimi badaniami eseju literackiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Krzych K. Bartłomiej (2018), Ksiądz Augustyn Jakubisiak — słowo o zapomnianym polskim myślicielu i badaniach nad jego spuścizną, „Wschodni Rocznik Humanistyczny”, t. 15, nr 1.
Lessing Gotthold Ephraim (1902), Laokoon. Czyli o granicach malarstwa i poezji, przeł. Bronikowski K., nakład i druk S. Lewentala, Warszawa.
Micińska Anna (2008), Wędrówki bez powrotu, Biblioteka „Więzi”, Warszawa.
Micińska-Kenarowa Halina (2003), Długi wdzięczności, Biblioteka „Więzi”, Warszawa.
Miciński Bolesław (1970), Pisma. Eseje, artykuły, listy, Znak, Warszawa.
Pojęcie czasu w nauce, sztuce i religii (2001), red. Wójtowicz A., Polska Akademia Nauk, Oddział w Poznaniu, Wydział Teologiczny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, Poznań.
Szyszkowska Małgorzata (1997), Uwagi na temat czasu i przestrzeni, ich przeżywania i doświadczania, „Sztuka i Filozofia”, nr 14.
Wysłouch Seweryna (1991), Od Lessinga do Przybosia. Teoria i kompozycja opisu, „Pamiętnik Literacki”, nr 82, z 4.
Wypowiedź literacka a wypowiedź filozoficzna (1982), red. Głowiński M., Sławiński J., Zakład Narodowy im. Ossolińskich — Wydawnictwo, Wrocław.
Zawadzki Andrzej (2001), Nowoczesna eseistyka filozoficzna w piśmiennictwie polskim pierwszej połowy XX wieku, TAiWPN Universitas, Kraków.
