OD REDAKCJI

Abstrakt

DLACZEGO JEST NAM POTRZEBNE POJĘCIE „SZTUKI”?

Trzy początkowe dekady drugiej połowy XX wieku były okresem sporów o mo-żliwość zdefiniowania sztuki i sposobów, w jakie można tego dokonać. Morris Weitz dowodził, że stworzenie realnej definicji sztuki jest logicznie niemożliwe, ale jednocześnie podkreślał, że pojęciem tym można z pożytkiem posługiwać się, a próby jego definiowania mogą być przydatne ze względu na wskazywanie aspektów, z jakich obiekty artystyczne mogą być ujmowane podczas ich odbioru. George Dickie zwracał uwagę na rolę czynników instytucjonalnych w uznawaniu artefaktów za dzieła sztuki. Koncepcji odnoszących się do nowego sposobu traktowania pojęcia „sztuka” było wiele, a ich punktem wyjścia były radykalne propozycje awangardowe i neoawangardowe, w których występowały także stanowiska kwestionujące zjawisko sztuki i proponujące wyjście poza epokę artystyczną w kierunku postartystycznej. Inspirował się nimi Stefan Morawski formułując koncepcję posztuki. Lata osiemdziesiąte rozpoczęły się od powrotu sztuki na jej terytorium pod względem stosowanych technik i cytowania motywów z przeszłości, jednak już w drugiej ich połowie wystąpiła inwazja nowych środków i mediów, reinterpretacja dziejów twórczości artystycznej z perspektyw feministycznych lub postkolonialnych, czemu towarzyszyło posługiwanie się słowem „sztuka” bez troszczenia się o precyzowanie charakteru tego pojęcia. Aktualne zwroty w humanistyce (np. interpretacyjny, performatywny, ikoniczny) również nie koncentrują się na tym zadaniu.

 Czy wobec tego określenie pojęcia „sztuka” jest niepotrzebne? Posługujemy się nim często i w różnych sytuacjach, ale świadczy to być może o tym, że utraciło ono realne znaczenie. A może jest nam ono rzeczywiście potrzebne, ale w postaci otwartej i nie w pełni określonej? Dlaczego np. historycy sztuki podejmują badania nad obiektami, których status artystyczny nie jest pewny? Dlaczego w muzeach sztuki organizowane są wystawy obiektów użytkowych? Czy nie jest tak, że słowo „sztuka” stanowi pożyteczny zastępnik innych pojęć, których z różnych względów w określonych sytuacjach nie chcemy użyć? Jakie są to sytuacje?

Dlaczego więc termin „sztuka” jest nam potrzebny i po co? Zapraszamy Państwa do refleksji nad tym zagadnieniem.