Zjawisko wariantywności motywacyjnej w kategoryzacji rzeczownikowych derywatów gwarowych

The phenomenon of motivational variability in the categorization of dialectal substantival derivatives

Abstract

The domain of discourse concerns the phenomenon of the variant participation of the word-formation base forms in the process of categorizing the northern Lesser Poland dialects functioning in the vocabulary and adjacent noun formations of a functional nature. The principle of in/chronicity adopted in the description allowed the creation of formations which, categorized within the semantic classes having the primary relations with the verb base forms, are also connected with the variant participle or noun base forms. The proposed approach gives the opportunity to present more fully the derivational phenomena, to consider all the motivational relations and to show their impact on the categorization of derived units. Such an interpretation of derivative formations is intended to expose the next stages of derivative processes and, importantly in terms of typological word-formation, to form extended suffixes as expressions of categorical values. The interpretation of derivatives carried out in accordance with the accepted principles of in/chronicity provides the opportunity to follow changes within the categorical semantics, to capture modifications in the word-formation meanings of individual derived units on the basis of variant base forms because the in/chronicity does not set a categorical limit when determining relations between motivational derivatives and the meanings which are basic for them.

REFERENCES

_{Brückner Aleksander, 1993, Słownik etymologiczny języka polskiego, Wiedza Powszechna, Warszawa.}

_{Dejna Karol, 1974–1985, Słownictwo ludowe z terenu byłych województw kieleckiego i łódzkiego, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. XX, s. 189–277, t. XXI, s. 135–290, t. XXII, s. 135–268, t. XXIII, s. 147–290, t. XXIV, s. 149–274, t. XXV, s. 123–276, t. XXVI, s. 117–257, t. XXVII, s. 129–281, t. XXVIII, s. 11–261, t. XXIX, s. 83–233, t. XXX, s. 91–265.}

_{Dokulil Miloš, 1979, Teorie derywacji, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.}

_{Gala Sławomir, 2006, Diachronia czy synchronia w badaniach słowotwórstwa gwarowego, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. LI, s. 79–84.}

_{Gala Sławomir, 2009, W sprawie paradygmatycznego wymiaru słowotwórstwa gwarowego, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. LIV, s. 47–55.}

_{Gala Sławomir, 2011, Chronia w słowotwórstwie gwarowym, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. LVI, s. 57–64.}

_{Gala Sławomir, 2014, W sprawie wariantywności słowotwórczej, w: B. Grochala, E. Pałuszyńska, red., Teksty, podteksty i konteksty. O współczesnej polszczyźnie i jej kontaktach z innymi językami słowiańskimi. Tom jubileuszowy dedykowany Profesor Bożenie Ostromęckiej-Frączak, Wydawnictwo Uniwersytetu łódzkiego, Łódź, s. 87–95.}

_{Gala Sławomir, Gala-Milczarek Beata, 2014, Rzeczownikowe derywaty sufiksalne w gwarach północnomałopolskich i małopolsko-mazowiecko-wielkopolskiego pogranicza, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź.}

_{Gala-Milczarek Beata, 2016, Czynnościowy charakter derywatów rzeczownikowych w gwarach północnomałopolskich i przyległych. Studium morfologiczno- leksykalne, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.}

_{Grochola-Szczepanek Helena, 2002, Rzeczowniki złożone w gwarach polskich, Wydawnictwo Naukowe DWN, Kraków.}

_{Grzegorczykowa Renata, 1969, Czasowniki odimienne we współczesnym języku polskim, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków.}

_{Grzegorczykowa Renata, 1998, Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.}

_{Grzegorczykowa Renata, Puzynina Jadwiga, 1979, Słowotwórstwo współczesnego języka polskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.}

_{Heinz Adam, 1974, Pojęcie i rola wariantu językowego, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, z. 32, s. 137–157.}

_{Janowska Aleksandra, 2007, O swoistości derywacji na tle innych sposobów nominacji, w: A. Achtelik, J. Tambor, red., Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego, Wydawnictwo Gnome, Katowice, s. 28–34.}

_{Karłowicz Jan, Kryński Adam, Niedźwiedzki Władysław, red., 1900–1927, Słownik języka polskiego, t. 1–8, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.}

_{Kleszczowa Krystyna, 2005, Przemiany systemu słowotwórczego, w: S. Borawski, red., Rozprawy o historii języka polskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra, s. 253–290.}

_{Marciniak-Firadza Renata, 2012, Wariantywność gwarowych formacji słowotwórczych na przykładzie nazw osobowych wykonawców czynności, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. LVIII, s. 209–222.}

_{Nagórko Alicja, 1998, Zarys gramatyki polskiej (ze słowotwórstwem), Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.}

_{Nagórko-Kufel Alicja, 1975, O dwóch typach motywacji leksemów rzeczownikowych we współczesnej polszczyźnie, „Poradnik Językowy”, z. 10, s. 525–532.}

_{Pelcowa Halina, 2001, Interferencje leksykalne w gwarach Lubelszczyzny, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.}

_{Sierociuk Jerzy, 2006, Specyfika wariantywności słowotwórczej w gwarach, w: tegoż, red., Gwary dziś. 3. Wewnętrzne zróżnicowanie języka wsi, Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, Poznań, s. 209–214.}

_{Waszakowa Krystyna, 2004, Słowotwórstwo a niektóre założenia kognitywizmu, „Poradnik Językowy”, z. 2, s. 67–80.}

_{Wróbel Henryk, 1998, Czasownik, w: R Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, red., Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 536–583.}