Uwagi o słowotwórstwie przymiotnika w polszczyźnie południowokresowej (na przykładzie obwodu lwowskiego

Notes on the word-building of adjectives of the Polish south borderland (based on the example of the Lviv region)

Abstract

In this article I will focus on the presentation of phenomena related to the word-building of adjectives in the Polish southern borderland. The material basis of the analysis are words of native and foreign origin, typical of Polish language of the borderland. I present the most productive and typical suffixes in the speech of the surveyed inhabitants. Looking at the word-building system, attention is drawn to an important feature which is expressiveness. The same adjective base may come into contact with many formants, which intensify the adjective attribute. Expressiveness has a much greater scope in the dialect than in the national language. The sample also revealed inter-generational differences. Combining adjectives formed from elements different from the literary language and formations identical in terms of foundations, but with other suffixes, it can be established that adjective formations are productive: -owaty, -awy, -uszczy. These are also found in Polish dialects on the eastern border.

REFERENCES

_{Buczyński Mieczysław, 1967, Wschodniosłowiańskie wpływy językowe w gwarze wsi Huszcza powiat Biała Podlaska, „Annales Universitatis Mariae}

_{Curie-Skłodowska. Sectio F, Nauki Filozoficzne i Humanistyczne”, t. 22, s. 223–256.}

_{Cechosz Iwona, 2001, Polska gwara Oleszkowiec na Podolu. Fleksja imienna i werbalna, Wydawnictwo Naukowe DWN, Kraków.}

_{Chludzińska-Świątecka Jadwiga, 1956, Przymiotniki w gwarach Warmii i Mazur (Uwagi słowotwórczo-semantyczne), „Poradnik Językowy”, z. 1, s. 21–27.}

_{Cyran Władysław, 1977, Tendencje słowotwórcze w gwarach polskich, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź.}

_{Cyran Władysław, 1981, Słowotwórstwo historyczne a słowotwórstwo współczesne i słowotwórstwo gwarowe, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. XXVII, s. 23–28.}

_{Czarnecka Katarzyna, 2014, Słowotwórstwo gwar polskich na Ukrainie. Czasownik, Wydawnictwo Libron, Kraków.}

_{Czarnecka Katarzyna, 2016, Podobieństwa i różnice w zakresie słowotwórstwa między gwarową polszczyzną północno- i południowokresową, „Linguistica Copernicana”, t. 13, s. 365–377.}

_{Czyżewski Feliks, 1976, Gwara (morfologia i składnia) osady Łomazy, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Humaniora”, t. 31, s. 357–370.}

_{Dubicka Barbara, 1986, Niektóre odrębności słowotwórcze polszczyzny wileńskiej, w: J. Rieger, red., Studia nad polszczyzną kresową, t. IV, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Łódź, s. 71–80.}

_{Dwilewicz Barbara, 1997, Język mieszkańców wsi Bujwidze na Wileńszczyźnie, Wydawnictwo DiG, Warszawa.}

_{Gala Sławomir, 2000, Słowotwórstwo gwarowe a słowotwórstwo polszczyzny ogólnej, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN”, t. XLV, s. 28–36.}

_{Gałecki Zygmunt, 1996, Z metodologii badań polsko-ukraińskiego pogranicza językowego na Podlasiu (o dawnej granicy etnicznej i językowej), w: B. Dunaj, Reichan, red., Studia dialektologiczne I, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Kraków, s. 97–103.}

_{Jędrzejewska Maria, Stieber Zdzisław, 1951, Przedrostki stopnia najwyższego na- i naj- w dawnej polszczyźnie i w dzisiejszych gwarach, „Język Polski”, R. 31, s. 77–85.}

_{Karaś Halina, 2002, Gwary polskie na Kowieńszczyźnie, Wydawnictwo Aušra, Warszawa–Puńsk.}

_{Karaś Mieczysław, 1964, Z problematyki słowotwórstwa gwarowego (Formacje przymiotnikowe), „Prace Filologiczne”, t. XVIII, cz. 3, s. 153–162.}

_{Kostecka-Sadowa Anna, 2008, Słownictwo gwar polskich w Mościskach i wsiach okolicznych, w: J. Rieger, red., Słownictwo kresowe: studia i materiały, Wydawnictwo DiG, Warszawa, s. 113–260.}

_{Kostecka-Sadowa Anna, 2013, Wybrane tendencje słowotwórcze w polszczyźnie południowokresowej na przykładzie Mościsk i okolic, „Socjolingwistyka”, t. 27, s. 153–161.}

_{Kostecka-Sadowa Anna, 2015, Tendencje słowotwórcze w polszczyźnie południowokresowej Drohobycza, w: R. Dźwigoł, I. Steczko, red. nauk., Dialog z tradycją, t. III: Język – komunikacja – kultura, Collegium Columbinum, Kraków, s. 435–444.}

_{Kowalska Anna, 1975, 1979, Zróżnicowanie słowotwórcze gwar Mazowsza i Podlasia. Rzeczownik, t. 1: Atlas, cz. 1: Mapy 1–100, cz. 2: Wykazy i komentarze do map 1–100, t. 2: Atlas, cz. 1: Mapy 101–200, cz. 2: Wykazy i komentarze do map 101–200, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.}

_{Kucała Marian, 1955, Znaczenie i zasięg przymiotników na -ni (przedni, letni), „Język Polski”, R. 35, s. 8–26.}

_{Kurzowa Zofia, 1983, Polszczyzna Lwowa i kresów południowo-wschodnich do 1939 roku, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Kraków.}

_{Kurzowa Zofia, 1993, Język polski Wileńszczyzny i Kresów północno-wschodnich XVI–XX w., Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Kraków.}

_{Kurzowa Zofia, 2007, Z przeszłości i teraźniejszości języka polskiego. Prace językoznawcze, t. 4, Wydawnictwo Universitas, Kraków.}

_{Laskowski Roman, 1966, Derywacja rzeczowników w dialektach laskich. Część 1:}

_{Abstracta, collectiva, deminutiva, augmentativa, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.}

_{Laskowski Roman, 1971, Derywacja rzeczowników w dialektach laskich. Rzeczowniki z formatem w funkcji przedmiotowej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.}

_{Malec Tadeusz, 1976, Budowa słowotwórcza rzeczowników i przymiotników w gwarze wsi Rachanie pod Tomaszowem Lubelskim, „Prace Językoznawcze PAN”, t. 79, s. 1–140.}

_{Mazur Jan, 1978, Gwary okolic Biłgoraja. Cz. II. Fleksja, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk.}

_{Nowowiejski Bogusław, 1989, Mowa mieszkańców Sokółki w woj. białostockim, w: B. Falińska, red., Polszczyzna północno-wschodnia. Metodologia badań językowych, Instytut Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Wrocław, s. 87–96.}

_{Pelcowa Halina, 2002a, Dialektologia wobec wyzwań XXI wieku, w: S. Gala, red., Dialektologia jako dziedzina językoznawstwa i przedmiot dydaktyki, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź, s. 383–392.}

_{Polska diaspora na świecie (dane szacunkowe za 2007 r.), http://wspolnotapolska.org.pl/polonia_w_liczbach.html (dostęp: 10.07.2018).}

_{Reichan Jerzy, 1996, Problem syntetycznego ujęcia polskiego słowotwórstwa gwarowego. Zarys koncepcji, w: B. Dunaj, J. Reichan, red., Studia dialektologiczne I, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Kraków, s. 191–195.}

_{Sierociuk Jerzy, 1996, Wybrane problemy metodologii badań i opisu słowotwórstwa gwarowego, w: B. Dunaj, J. Reichan, red., Studia dialektologiczne I, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk, Kraków, s. 197–205.}

_{Sierociuk Jerzy, 2003, Założenia metodologiczne badań języka wsi, „Poznańskie Spotkania Językoznawcze”, t. XI, s. 131–136.}

_{Symoni-Sułkowska Jadwiga, 1972, Zróżnicowanie słowotwórcze i leksykalne nazw z zakresu transportu i komunikacji w gwarach polskich, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.}

_{Szymczak Mieczysław, 1961, Gwara Domaniewka i wsi okolicznych w pow. łęczyckim, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.}

_{Walczak Bogdan, 1992, Granica między jednostkami leksykalnymi rodzimymi i obcego pochodzenia, w: A. Markowski, red., Opisać słowa. Materiały ogólnopolskiej sesji naukowej w rocznicę śmierci Profesor Danuty Buttler „Teoretyczne i metodologiczne zagadnienia leksykologii” Warszawa 4–5 marca 1992 r., Dom Wydawniczy i Handlowy „ELIPSA”, Warszawa, s. 217–242.}

_{Warchoł Stefan, 1967, Gwary dawnej Ziemi Stężyckiej, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.}

_{Waszakowa Krystyna, 1992, Zapożyczenia jako przedmiot badań słowotwórstwa synchronicznego, w: Z. Greń, red., Z polskich studiów slawistycznych, seria VIII „Językoznawstwo”, Wydawnictwo Energeia, Warszawa, s. 255–261.}

_{Waszakowa Krystyna, 2005, Przejawy internacjonalizacji w słowotwórstwie współczesnej polszczyzny, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.}

_{Zaręba Alfred, 1957, Uwagi o geografii słowotwórczej, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, t. XVI, s. 165–174.}

_{Zdancewicz Tadeusz, 1966, Wpływy białoruskie w polskich gwarach pod Sejnami, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań.}

_{Zdancewicz Tadeusz, 1980, Mazurzące gwary suwalskie, Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań.}

_{Zielińska Anna, 2002, Mniejszość polska na Litwie kowieńskiej. Studium socjolingwistyczne, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, Warszawa.}