Wybrane problemy prawa wyborczego na podstawie analizy raportów Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka
DOI:
https://doi.org/10.26485/SW/2024/38/1Słowa kluczowe:
głosowanie, tajność głosowania, nowelizacja, Państwowa Komisja Wyborcza, Kodeks Dobrej Praktyki w Sprawach Wyborczych, Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw CzłowiekaAbstrakt
W artykule zostały poruszone istotne problemy polskiego prawa wyborczego wyłonione na podstawie raportów misji oceny wyborów Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka. Wybór problemów został oparty na kryterium ich wpływu na główne instytucje oraz zasady prawa wyborczego. W rezultacie opisano problematyczne zagadnienia związane ze sposobem nowelizowania przepisów wyborczych, składem Państwowej Komisji Wyborczej oraz sposobem przeprowadzenia głosowania i liczenia głosów. Analiza raportów, orzecznictwa, przedmiotowej literatury oraz aktualnego i poprzedniego brzmienia aktów normatywnych pozwoliła na przedstawienie problemów, ich istoty oraz ewentualnych postulatów de lege ferenda.
Bibliografia
Balicki Ryszard. 2021. Organizacja wyborów. W Ryszard Balicki, Michał Bernaczyk, Olga Hałub-Kowalczyk, Mariusz Jabłoński, Sylwia Jarosz-Żukowska, Marta Kłopocka-Jasińska, Artur Ławniczak, Małgorzata Masternak-Kubiak, Anna Śledzińska-Simon, Justyna Węgrzyn, Krzysztof Wygoda, Konstytucja i prawo konstytucyjne. Warszawa: Wolters Kluwer.
Banaszak Bogusław. 1996. Prawo wyborcze obywateli. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Borkowska-Minko Anna. 2020. Ograniczenia prawne agitacji wyborczej ze szczególnym uwzględnieniem sądowego „trybu wyborczego”. Rozprawa doktorska, Uniwersytet w Białymstoku.
Buczkowski Jerzy. 1998. Podstawowe zasady prawa wyborczego III Rzeczypospolitej. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Chmaj Marek. 2018. Zasada tajności głosowania w kodeksie wyborczym. Toruń: Wolters Kluwer.
Chmaj Marek. 2023. Prawo wyborcze w Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Wolters Kluwer.
Chmielarz-Grochal Anna, Sułkowski Jarosław. 2020. „Zmiany w systemie polskiej administracji wyborczej a problem zaufania obywateli do rzetelności i uczciwości procedur wyborczych (kilka refleksji w kontekście świadomości konstytucyjnej wyborców)”. Rocznik Administracji i Prawa 2: 45–59.
Cześnik Mikołaj, Flis Jarosław, Gendźwiłł Adam, Haman Jacek, Materska-Sosnowska Anna, Rakowska-Trela Anna, Rychard Andrzej, Wrzalik Magdalena, Zbieranek Jarosław. 2022. Reguły, zamiary, praktyki. Prawo wyborcze i wybory 2017–2020. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Garlicki Lech. 2021. Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu. Warszawa: Wolters Kluwer.
Jabłoński Mariusz. 2015. Realizacja praw wyborczych przez osoby niepełnosprawne (kwestie dyskusyjne). W Aktualne problemy prawa wyborczego. Red. Bogusław Banaszak, Andrzej Bisztyga, Anna Feja-Paszkiewicz. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Jaworski Stefan Jan. 2007. Państwowa komisja wyborcza organem kontroli i ochrony prawa. W Iudices electionis custodes (Sędziowie kustoszami wyborów). Księga pamiątkowa Państwowej Komisji Wyborczej. Red. Ferdynand Rymarz. Warszawa: Wydawnictwo Krajowego Biura Wyborczego.
Kaczmarczyk Marek Piotr. 2021. Implementacja Kodeksu Dobrej Praktyki w Sprawach Wyborczych w polskim prawie wyborczym. W Aktualne wyzwania prawa wyborczego. Red. Jan Podkowik, Marek Zubik. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Kazimierczuk Marcin, Juchniewicz Joanna. 2023. Prawa wyborcze. W Konstytucyjne wolności i prawa w Polsce. Red. Marek Chmaj. Warszawa: Wolters Kluwer.
Kozłowski Krzysztof. 2015. Instytucja głosowania przez pełnomocnika a konstytucyjna zasada bezpośredniości wyborów – problem, który wciąż nie został rozwiązany. W Aktualne problemy prawa wyborczego. Red. Bogusław Banaszak, Andrzej Bisztyga, Anna Feja-Paszkiewicz. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Szwed Marcin. 2022. Pojęcie ciszy legislacyjnej. W Prawo konstytucyjne. Red. Mirosław Granat, Marek Zubik. Warszawa: Wolters Kluwer.
Urbaniak Krzysztof. 2015. Okręg wyborczy a realizacja zasady proporcjonalności i równości wyborów. W Aktualne problemy prawa wyborczego. Red. Bogusław Banaszak, Andrzej Bisztyga, Anna Feja-Paszkiewicz. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Urbaniak Krzysztof. 2018. „Wybory jako demokratyczny sposób kreowania organów władzy publicznej a dobro wspólne”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 80(1): 151–167.
Wieczorek Jakub. 2023. „Regulacje wprowadzone nowelizacją Kodeksu wyborczego ze stycznia 2023 r. dotyczące możliwości rejestrowania czynności obwodowych komisji wyborczych a zasada tajności głosowania”. Zeszyt Prawniczy UAM 13: 131–142.
Zych Radosław. 2016. Istota i gwarancje zasady tajności głosowania w polskim prawie wyborczym. Toruń: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”.
Chmaj Marek. 2017. Opinia o zgodności z konstytucją poselskiego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (druk sejmowy nr 2001). Warszawa.
Rakowska-Trela Anna. 2017. Ocena zgodności z Konstytucją RP poselskiego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (druk nr 2001). Warszawa.
Rulka Marcin. 2017. Ekspertyza na temat zgodności projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (druk nr 2001) – w części zmieniającej przepisy kodeksu wyborczego – z europejskimi standardami wyborczymi. Warszawa.
Sokala Andrzej. 2017. Opinia w sprawie poselskiego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (druk nr 2001) – w części dotyczącej proponowanych zmian w ustawie z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2011 r., Nr 21, poz. 112 z późn. zm.). Warszawa.
Szymanek Jarosław. 2017. Opinia w sprawie poselskiego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (druk nr 2001) – w części dotyczącej proponowanych zmian w ustawie z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy. Warszawa.
Urbaniak Krzysztof. 2023. Opinia prawna w sprawie realizacji zasady tajności w głosowaniu w referendum przeprowadzanym w tym samym dniu, w którym odbywają się wybory do Sejmu i Senatu. Warszawa.
Frekwencja w wyborach do Sejmu w 2023 r. https://wybory.gov.pl/sejmsenat2023/pl/frekwencja/pl (dostęp 6.12.2023).
OSCE Office for Democratic Institutions and Human Rights. https://www.osce.org/odihr (dostęp 6.12.2023).
Wniosek Państwowej Komisji Wyborczej w sprawie zmiany granic okręgów wyborczych i liczby posłów w nich wybieranych. https://pkw.gov.pl/aktualnosci/informacje/wniosek-panstwowej-komisji-wyborczej-w-sprawie-zmiany-granic-okregow-wyborczych-i-liczby-poslow-w-ni (dostęp 6.12.2023).
Historia frekwencji wyborczej w Polsce. Rekord wolnych wyborów niepobity od 100 lat. https://historia.org.pl/2020/07/13/historia-frekwencji-wyborczej-w-polsce/ (dostęp 6.12.2023).
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483 ze zm.).
Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2 (Dz.U. 1993 nr 61 poz. 284 ze zm.).
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz.U. 1977 nr 38 poz. 167).
Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (t.j. Dz.U. 2023 poz. 2408).
Ustawa z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy (Dz.U. 2015 poz. 1043).
Ustawa z dnia 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (Dz.U. 2018 poz. 130 ze zm.).
Ustawa z dnia 26 stycznia 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 497 ze zm.).
Uchwała Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 21 marca 2011 r. w sprawie regulaminu Państwowej Komisji Wyborczej (M.P. 2011 nr 26 poz. 286 ze zm.).
Komisja Wenecka, Code of Good Practice in Electoral Matters: Guidelines and Explanatory Report, przyjęty na 152. sesji w dniach 18–19 października 2002 r. (CDL-AD(2002)023rev2-cor).
Komitet Praw Człowieka, General Comment No. 25 (1996) Article 40, Paragraph 4, of The International Covenant on Civil and Political Rights: The right to participate in public affairs, voting rights and the right of equal access to public service, przyjęty 27 sierpnia 1996 r. (CCPR/C/21/Rev.1/Add.7).
Rzeczpospolita Polska, Wybory parlamentarne, 9 października 2011 r.: Raport Misji Oceny Wyborów OBWE/ODIHR.
Rzeczpospolita Polska, Wybory parlamentarne, 25 października 2015 r.: Raport Misji Oceny Wyborów OBWE/ODIHR.
Rzeczpospolita Polska, Wybory parlamentarne, 13 października 2019 r.: Krótkoterminowa misja obserwacji wyborów ODIHR. Sprawozdanie końcowe.
Rzeczpospolita Polska, Wybory prezydenckie, 28 czerwca i 12 lipca 2020 r.: Misja specjalna obserwacji wyborów ODIHR. Sprawozdanie końcowe.
Rzeczpospolita Polska, Wybory parlamentarne, 15 października 2023 r.: Stanowisko w sprawie wstępnych wniosków i ustaleń.
Społeczna obserwacja wyborów 2023: Wybory parlamentarne i Referendum ogólnokrajowe. Komunikat wstępny. Fundacja Odpowiedzialna Polityka.
Wyrok TK z dnia 3 listopada 2006 r., sygn. akt K 31/06, LEX nr 231197.
Wyrok TK z dnia 28 października 2009 r., sygn. akt Kp 3/09, LEX nr 525654.
Wyrok TK z dnia 20 lipca 2011 r., sygn. akt K 9/11, LEX nr 936458.
Postanowienie SN z dnia 18 lipca 2019 r., sygn. akt I NSW 40/19, LEX nr 2756274.
Postanowienie SN z dnia 10 lipca 2019 r., sygn. akt I NSW 35/19, LEX nr 2756111.
Postanowienie SN z dnia 18 lipca 2019 r., sygn. akt I NSW 41/19, LEX nr 2755951.
Postanowienie SN z dnia 12 listopada 2019 r., sygn. akt I NSW 170/19, LEX nr 2756169.
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2024 Łódzkie Towarzystwo Naukowe
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
