Selected problems of election law based on the analysis of reports of the Office for Democratic Institutions and Human Rights
DOI:
https://doi.org/10.26485/SW/2024/38/1Keywords:
voting, secrecy of voting, amendment, National Electoral Commission, Code of Good Practice in Electoral Matters, Office for Democratic Institutions and Human RightsAbstract
The article discusses the significant problems of the Polish electoral law based on reports from the Office for Democratic Institutions and Human Rights election assessment missions. The selection of problems was based on the criterion of their impact on key institutions and electoral law principles. As a result, the article describes the problematic issues related to the method of amending electoral regulations, the personnel of the National Electoral Commission, and the procedures for voting and counting votes. The analysis of the reports, jurisprudence, relevant literature, current and previous regulations allowed to present the problems, their essence, and potential suggestions for legal reform.
References
Balicki Ryszard. 2021. Organizacja wyborów. W Ryszard Balicki, Michał Bernaczyk, Olga Hałub-Kowalczyk, Mariusz Jabłoński, Sylwia Jarosz-Żukowska, Marta Kłopocka-Jasińska, Artur Ławniczak, Małgorzata Masternak-Kubiak, Anna Śledzińska-Simon, Justyna Węgrzyn, Krzysztof Wygoda, Konstytucja i prawo konstytucyjne. Warszawa: Wolters Kluwer.
Banaszak Bogusław. 1996. Prawo wyborcze obywateli. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
Borkowska-Minko Anna. 2020. Ograniczenia prawne agitacji wyborczej ze szczególnym uwzględnieniem sądowego „trybu wyborczego”. Rozprawa doktorska, Uniwersytet w Białymstoku.
Buczkowski Jerzy. 1998. Podstawowe zasady prawa wyborczego III Rzeczypospolitej. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Chmaj Marek. 2018. Zasada tajności głosowania w kodeksie wyborczym. Toruń: Wolters Kluwer.
Chmaj Marek. 2023. Prawo wyborcze w Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Wolters Kluwer.
Chmielarz-Grochal Anna, Sułkowski Jarosław. 2020. „Zmiany w systemie polskiej administracji wyborczej a problem zaufania obywateli do rzetelności i uczciwości procedur wyborczych (kilka refleksji w kontekście świadomości konstytucyjnej wyborców)”. Rocznik Administracji i Prawa 2: 45–59.
Cześnik Mikołaj, Flis Jarosław, Gendźwiłł Adam, Haman Jacek, Materska-Sosnowska Anna, Rakowska-Trela Anna, Rychard Andrzej, Wrzalik Magdalena, Zbieranek Jarosław. 2022. Reguły, zamiary, praktyki. Prawo wyborcze i wybory 2017–2020. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Garlicki Lech. 2021. Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu. Warszawa: Wolters Kluwer.
Jabłoński Mariusz. 2015. Realizacja praw wyborczych przez osoby niepełnosprawne (kwestie dyskusyjne). W Aktualne problemy prawa wyborczego. Red. Bogusław Banaszak, Andrzej Bisztyga, Anna Feja-Paszkiewicz. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Jaworski Stefan Jan. 2007. Państwowa komisja wyborcza organem kontroli i ochrony prawa. W Iudices electionis custodes (Sędziowie kustoszami wyborów). Księga pamiątkowa Państwowej Komisji Wyborczej. Red. Ferdynand Rymarz. Warszawa: Wydawnictwo Krajowego Biura Wyborczego.
Kaczmarczyk Marek Piotr. 2021. Implementacja Kodeksu Dobrej Praktyki w Sprawach Wyborczych w polskim prawie wyborczym. W Aktualne wyzwania prawa wyborczego. Red. Jan Podkowik, Marek Zubik. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Kazimierczuk Marcin, Juchniewicz Joanna. 2023. Prawa wyborcze. W Konstytucyjne wolności i prawa w Polsce. Red. Marek Chmaj. Warszawa: Wolters Kluwer.
Kozłowski Krzysztof. 2015. Instytucja głosowania przez pełnomocnika a konstytucyjna zasada bezpośredniości wyborów – problem, który wciąż nie został rozwiązany. W Aktualne problemy prawa wyborczego. Red. Bogusław Banaszak, Andrzej Bisztyga, Anna Feja-Paszkiewicz. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Szwed Marcin. 2022. Pojęcie ciszy legislacyjnej. W Prawo konstytucyjne. Red. Mirosław Granat, Marek Zubik. Warszawa: Wolters Kluwer.
Urbaniak Krzysztof. 2015. Okręg wyborczy a realizacja zasady proporcjonalności i równości wyborów. W Aktualne problemy prawa wyborczego. Red. Bogusław Banaszak, Andrzej Bisztyga, Anna Feja-Paszkiewicz. Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Urbaniak Krzysztof. 2018. „Wybory jako demokratyczny sposób kreowania organów władzy publicznej a dobro wspólne”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 80(1): 151–167.
Wieczorek Jakub. 2023. „Regulacje wprowadzone nowelizacją Kodeksu wyborczego ze stycznia 2023 r. dotyczące możliwości rejestrowania czynności obwodowych komisji wyborczych a zasada tajności głosowania”. Zeszyt Prawniczy UAM 13: 131–142.
Zych Radosław. 2016. Istota i gwarancje zasady tajności głosowania w polskim prawie wyborczym. Toruń: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”.
Chmaj Marek. 2017. Opinia o zgodności z konstytucją poselskiego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (druk sejmowy nr 2001). Warszawa.
Rakowska-Trela Anna. 2017. Ocena zgodności z Konstytucją RP poselskiego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (druk nr 2001). Warszawa.
Rulka Marcin. 2017. Ekspertyza na temat zgodności projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (druk nr 2001) – w części zmieniającej przepisy kodeksu wyborczego – z europejskimi standardami wyborczymi. Warszawa.
Sokala Andrzej. 2017. Opinia w sprawie poselskiego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (druk nr 2001) – w części dotyczącej proponowanych zmian w ustawie z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (Dz.U. z 2011 r., Nr 21, poz. 112 z późn. zm.). Warszawa.
Szymanek Jarosław. 2017. Opinia w sprawie poselskiego projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (druk nr 2001) – w części dotyczącej proponowanych zmian w ustawie z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy. Warszawa.
Urbaniak Krzysztof. 2023. Opinia prawna w sprawie realizacji zasady tajności w głosowaniu w referendum przeprowadzanym w tym samym dniu, w którym odbywają się wybory do Sejmu i Senatu. Warszawa.
Frekwencja w wyborach do Sejmu w 2023 r. https://wybory.gov.pl/sejmsenat2023/pl/frekwencja/pl (dostęp 6.12.2023).
OSCE Office for Democratic Institutions and Human Rights. https://www.osce.org/odihr (dostęp 6.12.2023).
Wniosek Państwowej Komisji Wyborczej w sprawie zmiany granic okręgów wyborczych i liczby posłów w nich wybieranych. https://pkw.gov.pl/aktualnosci/informacje/wniosek-panstwowej-komisji-wyborczej-w-sprawie-zmiany-granic-okregow-wyborczych-i-liczby-poslow-w-ni (dostęp 6.12.2023).
Historia frekwencji wyborczej w Polsce. Rekord wolnych wyborów niepobity od 100 lat. https://historia.org.pl/2020/07/13/historia-frekwencji-wyborczej-w-polsce/ (dostęp 6.12.2023).
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483 ze zm.).
Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2 (Dz.U. 1993 nr 61 poz. 284 ze zm.).
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych otwarty do podpisu w Nowym Jorku dnia 19 grudnia 1966 r. (Dz.U. 1977 nr 38 poz. 167).
Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (t.j. Dz.U. 2023 poz. 2408).
Ustawa z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy (Dz.U. 2015 poz. 1043).
Ustawa z dnia 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (Dz.U. 2018 poz. 130 ze zm.).
Ustawa z dnia 26 stycznia 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 497 ze zm.).
Uchwała Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 21 marca 2011 r. w sprawie regulaminu Państwowej Komisji Wyborczej (M.P. 2011 nr 26 poz. 286 ze zm.).
Komisja Wenecka, Code of Good Practice in Electoral Matters: Guidelines and Explanatory Report, przyjęty na 152. sesji w dniach 18–19 października 2002 r. (CDL-AD(2002)023rev2-cor).
Komitet Praw Człowieka, General Comment No. 25 (1996) Article 40, Paragraph 4, of The International Covenant on Civil and Political Rights: The right to participate in public affairs, voting rights and the right of equal access to public service, przyjęty 27 sierpnia 1996 r. (CCPR/C/21/Rev.1/Add.7).
Rzeczpospolita Polska, Wybory parlamentarne, 9 października 2011 r.: Raport Misji Oceny Wyborów OBWE/ODIHR.
Rzeczpospolita Polska, Wybory parlamentarne, 25 października 2015 r.: Raport Misji Oceny Wyborów OBWE/ODIHR.
Rzeczpospolita Polska, Wybory parlamentarne, 13 października 2019 r.: Krótkoterminowa misja obserwacji wyborów ODIHR. Sprawozdanie końcowe.
Rzeczpospolita Polska, Wybory prezydenckie, 28 czerwca i 12 lipca 2020 r.: Misja specjalna obserwacji wyborów ODIHR. Sprawozdanie końcowe.
Rzeczpospolita Polska, Wybory parlamentarne, 15 października 2023 r.: Stanowisko w sprawie wstępnych wniosków i ustaleń.
Społeczna obserwacja wyborów 2023: Wybory parlamentarne i Referendum ogólnokrajowe. Komunikat wstępny. Fundacja Odpowiedzialna Polityka.
Wyrok TK z dnia 3 listopada 2006 r., sygn. akt K 31/06, LEX nr 231197.
Wyrok TK z dnia 28 października 2009 r., sygn. akt Kp 3/09, LEX nr 525654.
Wyrok TK z dnia 20 lipca 2011 r., sygn. akt K 9/11, LEX nr 936458.
Postanowienie SN z dnia 18 lipca 2019 r., sygn. akt I NSW 40/19, LEX nr 2756274.
Postanowienie SN z dnia 10 lipca 2019 r., sygn. akt I NSW 35/19, LEX nr 2756111.
Postanowienie SN z dnia 18 lipca 2019 r., sygn. akt I NSW 41/19, LEX nr 2755951.
Postanowienie SN z dnia 12 listopada 2019 r., sygn. akt I NSW 170/19, LEX nr 2756169.
Published
How to Cite
Issue
Section
License
Copyright (c) 2024 Studia Wyborcze
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
